Filidei: L'Inondation
Chloé Briot (La Femme), Boris Grappe (L'Homme), Norma Nahoun & Cypriane Gardin (La Jeune Fille), Enguerrand de Hys (Le Voisin), Yael Raanan-Vandor (La Voisine), Guilhem Terrail (Policier, Narrateur), Vincent Le Texier (Le Médecin)
Orchestre Philharmonique de Radio France
Dirigent: Emilio Pomàrico
Regie: Joël Pommerat
Toneelbeeld: Éric Soyer
Kostuums: Isabelle Deffin
Gezien: Parijs (Opéra Comique), 1 oktober 2019

Opéra Comique - entree met de beelden van Carmen (links) en Manon (rechts)

Vier dagen opera in Parijs in drie sterk verschillende theaters betekent in ieder geval vier voorstellingen lang probleemloos verstaan wat er gezongen wordt - behalve natuurlijk bij ensemblezang of als een zanger niet goed articuleert (wat overigens dit keer nooit het geval was). Het betekent ook een gezonde mix van aandacht voor het werk, inhaken op de traditie en een modernisering waarbij een opera niet wordt overheerst door egotripperij van regisseurs.

Zo'n ervaring is alleen mogelijk in een stad en een land waar cultuur hoog in het vaandel staat, waar politici er niet prat op gaan dat zij geen boeken lezen, en waar toneel en klassieke muziek niet gezien worden als een elitaire hobby. Het leverde ook vier totaal verschillende theatrale ervaringen op, maar of het nu ging om La traviata is in het Palais Garnier, I puritani of Les Indes galantes in de Bastille, of een moderne opera in de Opéra Comique, overal had ik het gevoel dat het uitgevoerde werk centraal stond en ook serieus genomen werd. Zelfs als de regisseur zich vrijheden veroorloofde met 'het verhaaltje', zoals bij Les Indes galantes .

Het grootste compliment voor de akoestiek in die zalen is natuurlijk dat de aandacht voor de zang niet betekent dat het orkest akoestisch wordt weggemoffeld. Integendeel: het orkest was overal voortreffelijk van klank en helderheid, zelfs in de kleinere Opéra Comique, maar de orkestklank was ingebed in een natuurlijke theaterbalans die maakte dat de stemmen nooit overheerst werden. Een theater is nu eenmaal geen concertzaal en iedere poging om een operaorkest te laten klinken alsof het op een podium zit, gaat onvermijdelijk ten koste van de theaterbalans - en dus van het theatrale aspect. (Zie ook mijn recente bijdrage over Strauss' Salome in het Muziektheater: klik hier).

L'Inondation - toneelbeeld

Authentiek
Een andere verrassing was mijn bezoek aan de onlangs gerenoveerde Opéra Comique, sinds mijn eerste kennismaking in 1966 mijn favoriete theater, waarschijnlijk mede omdat het daarvoor geschreven repertoire bij mij heel hoog genoteerd staat. Manon en Carmen, wier beelden de entree domineren, zijn nog altijd twee van mijn drie favoriete operaheldinnen, en de derde, Louise, is zelfs zo nauw met Parijs en de Opéra Comique verbonden, dat zij buiten haar geboortestad kennelijk niet eens meer kan aarden.

Mijn angst dat de restauratie de unieke sfeer van dit theater aan de rue Favart zou hebben aangetast, bleek overbodig. Sterker nog: behalve dat alles schoner en frisser was, minder stoffig, minder vervallen en met beter verlichte gangen en omlopen, zag ik aanvankelijk niet eens verschillen. Die waren er natuurlijk wel, vooral technisch in en rond de toneeltoren, maar ook in het bezoekersgedeelte, waar zowaar achter 'authentieke deuren' compleet nieuwe toiletgroepen waren aangebracht. Geen overbodig detail, want wie de Franse theaters kent, weet dat hier vaak het zwakke punt ligt (het gebouw van de Comédie Française was op dit punt altijd een ware ramp!).

Voor een vernieuwing van een geheel ander soort zorgde op 27 september de wereldpremière van L'Inondation (De overstroming), die in opdracht van de Opéra Comique en met steun van de Franse radio was geschreven door Francesco Filadei. Het libretto van Joël Pommerat was gebaseerd op de novelle Navodnenije uit 1929 van de Russisch-Franse auteur Jevgeni Zamiatinin dat in 1993 al verfilmd is met Isabelle Huppert. Het verhaal is een combinatie van elementen die doen denken aan de Griekse tragedie met een thematiek die herinnert aan Janácek's Jenufa , waarmee de opera ook in sfeer overeenkomsten vertoont.

Chloé Briot (La Femme), Vincent Le Texier ( Le Médecin)

Voortkabbelend
Pommerat, die eveneens als regisseur optrad, plaatste het verhaal in een flatgebouw aan de oever van een rivier. In een decor van Éric Soyer toonde hij drie etages waarvan de onderste bewoond werd door de beide hoofdpersonen, een kinderloos echtpaar, de middelste door bevriende buren en hun kinderen, en de bovenste door wisselende personages. Als een andere buurman sterft en een ouderloze dochter achterlaat, wordt deze door het kinderloze echtpaar geadopteerd.

Naarmate de man en het meisje zich meer tot elkaar aangetrokken voelen, groeit de jaloezie van de vrouw die zich in een onbewaakt moment van de indringster ontdoet. Als daarop een overstroming hun flat onder water zet, weet zij zich van het lichaam te ontdoen en vertelt iedereen dat het meisje is weggelopen, achter de jongens aan. Dit verhaal wordt al snel door iedereen geaccepteerd en het leven herneemt zijn gewone gangetje met dit verschil dat de vrouw opeens in verwachting raakt. De geboorte van het kind wakkert echter haar schuldgevoelens aan en tijdens een ernstige psychische inzinking onthult zij ongewild de waarheid, daarmee haar eigen lot bezegelend.

In de handen van Filidei en Pommerat leverde dit gegeven een klein burgerlijk drama op waar de scherpe randje van waren afgevijld. Ten dele gebeurde dit doordat het drama verpakt werd in een sfeertje van voortkabbelend burgerdom waarvoor Filidei veilige en weinig opwindende muziek schreef waarvan mij na afloop weinig was bijgebleven. Behalve de voortkabbelende zanglijnen belemmerde echter ook de enscenering de betrokkenheid van het publiek. Een speelvlak met acht gescheiden ruimtes in drie lagen bleek extra problematisch doordat veel van de handeling zich meer tegen de achterwand dan aan de voorzijde afspeelde, zelfs in die mate dat zendmicrofoontjes kennelijk noodzakelijk waren.

Scène uit L'Inondation

Flashback
Die enscenering vergrootte niet alleen de afstand, maar werkte ook akoestisch dempend waardoor de toeschouwer nog meer gereduceerd werd tot een toekijkende outsider - voorzover hij althans iets kon zien, want het publiek aan de zijkanten en op de bovenste balkons zal redelijk wat ontgaan zijn. Dat Pommerat daarbij ook nog een spel speelde met de tijd (de moord op het meisje werd al in de eerste scène getoond waarna het verhaal zich als een flashback afspeelde) en met de personages (het meisje werd gespeeld door zowel een zingende als een meemimende vertolkster) ontaardde bovendien meer in knullige interessantdoenerij dan dat er sprake was van expressieve dramatiek.

Ook hier een uitvoering met merendeels jonge solisten die, begeleid door een voortreffelijk spelend orkest van de Franse radio onder leiding van Emilio Pomàrico, over de gehele linie degelijk werk afleverden, maar die zich niet konden uitleven in rollen waarin zij konden tonen wat zij waard zijn. Een uitzondering vormde de ervaren Vincent Le Texier die van het korte optreden van de arts in het laatste bedrijf een klein juweeltje maakte waarvoor ik onwillekeurig recht overeind ging zitten. Al met al was het echter geen opera om nog eens te zien en evenmin een voorstelling die mij zal bijblijven. Maar de hernieuwde kennismaking met de verjongde Opéra Comique was een aangename verrassing!

________________
Naar deel 1 - deel 2 - deel 3

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links