CD-recensie
© Siebe Riedstra, juli 2012
 |
Zarebski: Pianokwintet in g, op. 34
Bacewicz: Pianokwintet nr. 1
Kwintet Warszawski: Konstanty Kulka.
Krzystof Bakowski, viool; Stefan Kamasa, altviool; Rafal Kwiatkowski, cello, Krzystof Jablonski (piano
DUX 0530 • 56' •
Opname: december 2005, Poolse Radio, Studio S-1, Warschau
Ruim een jaar geleden verscheen op het label DG een cd met de beide pianokwintetten en de Tweede pianosonate van Grazyna Bacewicz (klik hier). Ze worden gespeeld door Krystian Zimerman, die zich omringt heeft met de crème de la crème van Poolse strijkers. Een van die musici, cellist Rafal Kwiatkowski, komen we opnieuw tegen op deze schijf met twee Poolse pianokwintetten. Het Eerste pianokwintet van Bacewicz was een overrompelende ontdekking, maar Zarebski? Nooit van gehoord. Toch blijkt na enig speurwerk dat het Pianokwintet van Zarebski een kloeke reputatie moet hebben, want in de loop der tijd zijn er een fors aantal opnamen van verschenen. De teller gaat al aardig in de richting van tien. De laatste binnenkomer is een live-opname die gemaakt werd tijdens Martha Argerichs Festival van Lugano in 2011 (klik hier).
Juliusz Zarebski (1854-1885) was geen lang leven beschoren: net als zijn beroemde landgenoot Chopin (1810-1849) overleed hij aan tuberculose. Zarebski kwam ter wereld in de Oekraïne, een gebied dat binnen midden-Europa nogal eens van eigenaar wisselde. Zijn opleiding loog er niet om, hij studeerde achtereenvolgens in Wenen, Sint Petersburg en Rome. In de laatste stad maakte hij kennis met Franz Liszt, die zeer onder de indruk was van zijn pianospel, en hem ervan wist te overtuigen om zich als componist te ontwikkelen. In zijn laatste levensjaar produceerde Zarebski dit pianokwintet, dat door Liszt werd omschreven als een volmaakt meesterwerk. Het heeft in zijn eentje de naam Zarebski in leven gehouden, maar er niet voor kunnen zorgen dat zijn andere werken – meest voor piano – repertoire hielden.
Overigens had Liszt gelijk, we hebben hier te maken met een stuk dat zich nergens voor hoeft te schamen in het gezelschap van de beroemde pianokwintetten van Schumann, Brahms en Dvorák. Zarebski is geen groot vernieuwer, maar hij weet de romantische taal van zijn tijd eminent naar zijn hand te zetten. Dat komt vooral tot uiting in de virtuoze schrijfwijze, die het beperkte ensemble van vijf bijna orkestraal doet klinken. Niet in de vorm van massieve klankerupties, maar door de zorgvuldige differentiatie tussen de piano en het strijkkwartet, die het werk bij vlagen het karakter van een pianoconcert geeft.
Zowel Zarebski als Bacewicz krijgen van het Warschause Pianokwintet modeluitvoeringen. Gezien de bezetting van het ensemble hoeft dat niemand te verrassen. Eerste violist Konstanty Kulka heeft een uitstekende reputatie dankzij opnamen van vioolconcerten van Szymanowski en Penderecki. Een aardig detail is het leeftijdsverschil binnen het ensemble. Altist Stefan Kamasa werd geboren in 1930 en had de wat oudere vader kunnen zijn van cellist Kwiatkowski, uit jaargang 1978. Het Kwintet Warszawski werd in 1962 opgericht door niemand minder dan vioolvirtuoos Bronislav Gimpel, samen met de legendarische pianist Wladyslaw Szpilman. Szpilman heeft tien jaar geleden wereldfaam verworven door de film The Pianist van Roman Polanski. Een box met historische opnamen van Szpilman bevat niet alleen een registratie van het Pianokwintet van Zarebski, uiteraard door het Kwintet Warszawski, maar ook de eerste radiouitzending van bovengenoemde Tweede pianosonate van Bacewicz ( SONY 82876728552). Szpilman stierf in 2000, en zijn opvolger Krzystof Jablonski (Wroclaw, 1965) heeft zijn sporen ruimschoots verdiend in het Poolse muziekleven. Het vernieuwde Kwintet Warszawski brengt deze partituren indrukwekkend tot leven.