CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, maart 2011

 

 

Bacewicz: Pianokwintet nr. 1 (1952) – nr. 2 (1965) - Pianosonate nr. 2 (1953)

Krystian Zimerman (piano), Kaja Danczowska en Agata Szymczewska (viool), Ryszard Groblewski (altviool), Rafal Kwiatkowski (cello)

DG 477 8332 • 65' •

 

 


2009 was een jubileumjaar voor Grazyna Bacewicz (1909-1969); haar honderdste geboortedag werd onder andere gevierd met een prachtige cd met drie vioolconcerten op het label Chandos, in deze pagina’s enthousiast ontvangen door Bas van Westerop (klik hier). In zijn bespreking vindt u tevens uitgebreide informatie over de levensloop van deze componiste, plus de aankondiging: ‘binnenkort verschijnt op Deutsche Grammophon een cd met haar twee pianokwintetten én de tweede pianosonate, met niemand minder dan Krystian Zimerman als solist’. Dat was in september 2009.

Lang gewacht en stil gezwegen, nooit gedacht en toch gekregen: twee jaar heeft het geduurd, maar nu ligt de cd echt in de winkel. Was het wachten de moeite waard? Reken maar.

Grazyna Bacewicz is een componist – componiste is hier echt niet van toepassing – die in het rijtje Chopin, Szymanowski, Lutoslawski thuishoort – tussen Szymanowski en Lutoslawski wel te verstaan. Latere namen als Penderecki en Gorecki hebben onwaarschijnlijk veel succes geoogst, maar het zou zomaar kunnen zijn dat hun roem op de lange duur kortstondig zal blijken. Zonder overdrijving mag gesteld worden dat Bacewicz nog lang niet de aandacht krijgt die zij op grond van de kwaliteit van haar werk verdient. Deze cd draagt daar op niet mis te verstane wijze aan bij.

Uiteraard is dat voor het grootste deel te danken aan Krystian Zimerman, een pianist die de hoogste eisen aan zichzelf en zijn medewerkers stelt. Wanneer hij zich inzet voor een componist die bij het grote publiek totaal geen bekendheid geniet, moet dat gevolgen hebben. Fans van Zimerman zullen als eerste onmiddelijk de opname van de Tweede pianosonate willen beluisteren, en ze worden rijkelijk beloond. Het tweede deel van deze sonate vraagt om onmiddellijke herhaling en de finale is verbluffend in zijn virtuositeit. Het zegt iets over de unieke verschijning van deze componist èn instrumentalist dat zij niet alleen haar vioolconcerten voor eigen gebruik componeerde, maar ook deze hondsmoeilijke pianosonate meerdere malen heeft uitgevoerd – ze verzorgde zelf de wereldpremière..

Het ensemble dat de beide pianokwintetten hier presenteert is geen vast strijkkwartet. De musici zijn voor de gelegenheid bij elkaar gebracht en behoren tot de top van het Poolse muziekleven. De gelegenheid is inmiddels duidelijk: de honderste verjaardag van Bacewicz, die op 5 februari 2009 in haar geboortestad Lodz werd gevierd met het eerste concert in een reeks van vier waarin dit programma aan het Poolse publiek werd voorgesteld. Na concerten in Warschau, Poznan, Krakow en Katowice werd het opgenomen in de Karol Szymanowski Acadamy of Music in Katowice.

 
  Grazyna Bacewicz (1909-1969)

De affiniteit die Bacewycz heeft met zowel de viool als de piano komt kenmerkend tot uitdrukking in haar beide Pianokwintetten. Dit zijn geen werken die de symfonische allure vertonen van het Pianokwintet van Johannes Brahms. In het eerste pianokwintet uit 1952 is het vooral een neoklassiek concerteren tussen strijkkwartet en piano dat het beeld bepaald. Bacewicz weet de samenhang hier te garanderen door gebruik te maken van een kiemcel van een paar noten die het gehele werk doortrekt. Het is een gevarieerde stijgende kleine terts (la-si-la-do) die gevaarlijk veel lijkt op het van de Amerikaanse televisie bekende ‘Good evening friends’, maar dat kan Bacewicz niet helpen.

Het Tweede pianokwintet uit 1965 toont aan dat Bacewicz alles in het werk stelde om met haar tijd mee te gaan. Daar is overigens niets geforceerds aan, integendeel. Haar musiceerdrift meet zich met het gangbare avantgardisme van haar tijdgenoten en uit zich in een idioom waarin elementen uit Schönbergs twaalftoonstheorie, Bartóks folklorisme, met vooral de emotionele aspecten die ingegeven worden door de Poolse volksmuziek uit het Tatragebergte, om de voorrang strijden. Zij noemde het ‘mijn eigen avant-garde’. Opvallend aan haar laatste werken is overigens dat ze zichzelf soms citeert: bepaalde strijkersfiguren uit het Tweede pianokwintet hoorde ik terug in het in hetzelfde jaar voltooide orkestwerk Musica Sinfonica in Tre Movimenti.

De Tweede pianosonate (1953) wordt op de cd door deze beide kwintetten omlijst. Bacewicz schreef dit werk één jaar na het Eerste pianokwintet, en het opmerkelijk gewaagder idioom, dat evenwel nog steeds voortborduurt op dat van Szymanowski, illustreert eens te meer de snelle ontwikkeling die ze in de vroege jaren 1950 doormaakte.

De uitvoering door Kristian Zimerman en zijn uitverkorenen staat op eenzame hoogte. Dit is zo’n cd die je vanaf de eerste noot bij de strot grijpt en je niet meer los laat. Je wilt bepaalde passages onmiddelijk terughoren, maar nieuwsgierigheid naar wat er nog gaat komen weerhoudt je. De opnamekwaliteit sluit zich bij die van de uitvoering aan. Hier wordt de honderdste verjaardag van Grazyna Bacewicz in grootse stijl gevierd. Happy birthday, Grazyna!


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links