CD-recensie
© Siebe Riedstra, oktober 2017
Britten: Vioolconcert op. 15 Hindemith: Vioolconcert Arabella Steinbacher (viool), Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin o.l.v. Vladimir Jurowski |  |
Arabella Steinbacher (1981) combineerde voor het label Pentatone Bruch met Korngold, en Szymanowski met Dvorák. Maar Britten met Hindemith? Pentatone moet een rotsvast vertrouwen in deze violiste hebben om deze op het oog nogal gewaagde combinatie in de markt te zetten. Afgaande op de tekst die de violiste eraan vooraf laat gaan in het boekje heeft ze zelf aangedrongen op deze programmering. Twee concerten die op de drempel van een catastrofe ontstonden en beide componisten dwongen elders een veilig heenkomen te zoeken. Twee concerten ook die sinds 1939 voetje voor voetje terrein winnen op het territorium dat bekend staat als ijzeren repertoire.
De stagnatie van het ijzeren repertoire neemt helaas hand over hand toe. Nog niet zo heel lang geleden waren muziekliefhebbers nieuwsgierig naar de jongste creaties van levende componisten. Die nieuwsgierigheid is sluipenderwijs vervangen door een hang naar het vertrouwde. Dat brengt met zich mee dat de verjonging van het repertoire steeds trager verloopt. De nieuwste vioolconcerten die zich mogen verheugen in een ruimhartige publieke belangstelling zijn die van Berg, Prokofjev en Bartók - ontstaan rond 1935....
Twee concerten die het concertpodium ruimschoots verdienen zijn die van Britten en Hindemith. Violisten van naam en faam zijn al heel lang die menig toegedaaan en hebben zich ervoor ingespannen. Theo Olof was de eerste die de originele versie van Brittens vioolconcert vastlegde. Hoe dat in zijn werk ging heb ik in mijn bespreking van de uitvoering door Linus Roth verteld. Het heeft lang geduurd, maar inmiddels heeft een geheel nieuwe generatie dit concert ontdekt en vastgelegd, getuige het respectabele aantal recente opnamen.
De wereldpremière van het vioolconcert van Hindemith vond plaats op 14 maart 1940 in het Amsterdamse Concertgebouw door Ferdinand Helmann, concertmeester van het Concertgebouworkest. Dirigent was Willem Mengelberg. Het zou bij die ene uitvoering blijven - het Concertgebouworkest heeft het werk daarna nooit meer gespeeld. In mijn recensie van de nieuwe opname door Frank Peter Zimmermann ben ik dieper op de achtergronden ingegaan. Dit concert heeft minder geluk gehad dan dat van Britten, de cd-catalogus vermeldt sinds die uitgave van 2013 geen enkele nieuwkomer. Wel ontdekte ik op YouTube de oude uitvoering van David Oistrakh, die samen met de componist laat horen dat het een meesterlijk stuk muziek is.
Arabella Steinbacher verdient dan ook de hoogste lof voor haar inzet voor het concert van Hindemith. Naar eigen zeggen voelde ze zich er bijna toe verplicht door een foto van haar vader, samen met de componist. Vader Steinbacher was repetitor bij een opvoering van de opera Die Harmonie der Welt in Bremen. Steinbacher heeft niet alleen haar ziel en zaligheid in deze uitvoering gelegd, ze speelt het werk op een niveau dat nieuwe maatstaven vestigt. Het is vooral haar frisse kijk op de violistiek die deze interpretatie volkomen nieuw doet klinken, als een tweede première. Haar toonvorming, spatzuivere intonatie, de creatieve omgang met vibrato, en haar tomeloze energie, gepaard aan een innig cantabile in het langzame deel, laten deze partituur opnieuw stralen. Dirigent Vladimir Jurowski revancheert zich voor tweehonderd procent voor zijn middelmatige uitvoering van Also sprach Zarathustra van een paar maanden geleden. Het opnameteam schuift de vorige super audio registratie van het label BIS voor Zimmermann moeiteloos van tafel.
Hoewel de recente competitie in Britten met cd's van Janine Jansen, Vilde Frang, Maxim Vengerov, en Gil Shaham (om slecht enkele te noemen) er niet om liegt hoeft Steinbacher zich ook hier geen zorgen te maken. Maar het is haar fenomenale uitvoering van Hindemiths zorgenkind die deze cd tot een van de hoogtepunten van dit jaar maakt. Goed ook om te lezen dat deze opname ingegeven werd door het succes van de live-concerten die een paar maanden eerder plaatsvonden. Dit stuk verdient zijn plek niet alleen maar in de cd-speler.