CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, mei 2012

 

 

Böhm – Complete Orgelwerken

Präludien C-Dur, d-moll, F-Dur, G-Dur, g-moll, a-moll. - Capriccio D-Dur; Menuett G-Dur.

+ Choralvorspiele:
Ach wie nichtig, ach wie flüchtig - Allein Gott in der Höh sei Ehr - Auf meinen lieben Gott - Aus tiefer Not schrei ich zu dir; Christe, der du bist Tag und Licht - Christ lag in Todesbanden - Christum, wir sollen loben schon - Erhalt uns, Herr, bei deinem Wort; Freu dich sehr, o meine Seele - Gelobet seist du, Jesu Christ; Herr Jesu Christ, dich zu uns wend - Jesu, du bist allzu schöne; Nun bitten wir den Heiligen Geist - Vater unser im Himmelreich - Vom Himmel hoch, da komm ich her - Wer nur den lieben Gott läßt walten

Friedhelm Flamme op het Creutzburg-Orgel (1735) van de Propsteikirche St. Cyriakus te Duderstadt (D)

CPO 777 501-2 • 2.21' • (2 sacd’s)


Organist Friedhelm Flamme (1963) is de drijvende kracht achter de serie Orgelwerken uit de Noord-Duitse Barok van het label CPO. Hier presenteert hij deel 8, met daarop de complete orgelwerken van Georg Böhm (1661-1733), uitgebracht ter gelegenheid van de 350ste geboortedag van de componist in 2011. Deel 7, gewijd aan Johann Praetorius, besprak ik hier in augustus 2009 (klik hier), en daar vindt u ook het overzicht van de gehele serie.

Over Georg Böhm weten we nog veel minder dan over Johann Sebastian Bach. Hij leerde het vak van zijn vader, zelf organist en leraar. Na een universiteitsstudie in Jena en een organistenleertijd in Hamburg werd hij in 1698 organist van de St. Johanniskirche te Lüneburg. Johann Sebastian Bach was vanaf 1700 leerling van de Michaelisschule te Lüneburg, en sinds 2005 weten we dat hij bij Böhm heeft gestudeerd. Böhm bleef tot zijn dood in 1733 actief als organist van de Johanniskirche. Naast de werken voor klavier – waarbij de scheidslijn tussen orgel en cembalo elastisch is – liet hij een handjevol Cantates en Motetten achter.

Zijn orgelwerken bevatten Präludien, die meestal bestaan uit een Toccata die overgaat in een Fuga, en een aantal variatiewerken op koraalmelodieën, onder de noemer Partita of Variatio. Ze zijn genoteerd in tabulatuurschrift (letters en cijfers i.p.v. notenbalken) dat heel veel interpretatieve ruimte laat aan de uitvoerende. In 2011 verschenen drie nieuwe uitgaven van Böhms orgelwerken: een selectie door Bernard Foccroulle (klik hier) en een overcomplete uitgave op drie cd’s van Stef Tuinstra (klik hier) naast deze nieuwkomer. Van de drie uitgaven houdt Foccroulle zich in hoofdlijnen aan de basistekst zonder veel eigen inbreng. Tuinstra daarentegen leeft zich uit op het Schnittger-orgel van de Jacobikerk te Hamburg, met fascinerende resultaten. Flamme bewandelt de middenweg, met soms opvallende eigen keuzes. Zo laat hij in de partita Ach wie nichtig, ach wie flüchtig de herhaling achterwege; dat scheelt niet alleen de helft in lengte, maar ontneemt hem ook de mogelijkheid om versieringen aan te brengen in de herhaling. Dat hij daartoe wel degelijk in staat is horen we in Allein Gott in der Höh, waar hij de herhaling wel observeert. Niet helemaal duidelijk is het ontbreken van de Partita over Herr Christ, der einig Gottes Sohn. Die werd al in 1995 door Pieter Dirksen opgenomen, en daar geafficheerd als first recording (Columns Classics 550 190 – Georg Böhm, Choralbearbeitungen).

Wat deze uitgave bijzonder maakt is de keuze – en de stemming – van het orgel. Het is het enige instrument van de bouwer Creutzberg (Thüringen, 1686-1738) waarvan een substantieel deel bewaard is gebleven. Het instrument heeft in de loop van de twintigste eeuw het nodige te verwerken gekregen, inclusief een verbouwing tot vierklaviersomvang, met drie mechanische en één pneumatisch klavier. Je moet er maar op komen. In 2006 werd het opnieuw in zijn volle glorie opgeleverd, ontdaan van alle rommel, maar met behoud van waardevolle toevoegingen. De middentoonstemming sluit perfect aan bij de eenvoudige toonsoorten van dit repertoire.

Wat al voor de gehele serie gold is ook hier weer van toepassing: uniek repertoire, gespeeld op prachtige instrumenten en met zorg samengesteld. Alle uitgaven zijn uitstekend gedocumenteerd, met meerdere foto’s en dispositie alsmede registraties van de gespeelde werken.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links