CD-recensie

© Siebe Riedstra, oktober 2023

Op 21 oktober (2023) viert de Russisch/Amerikaanse Lera Auerbach haar vijftigste verjaardag. Niet in haar woonplaats New York, maar in Den Haag, waar van 15 t/m 22 oktober het Lera Auerbach Festival plaatsvindt. Bij het Residentie Orkest dirigeert ze de Nederlandse première van haar Vijfde symfonie, Paradise Lost. In het voorafgaande pianoconcert nr. 20 KV 466 van Mozart manifesteert ze zich in de dubbelrol van solist en dirigent.

Lera Auerbach werd in 1973 geboren in een intellectueel joods milieu in Tsjeljabinsk, een stad in het hart van Rusland, halverwege Moskou en Novosibirsk. Ze bleek al snel een wonderkind, dat op haar twaalfde lokaal succes boekte met een opera. Ook als pianiste maakte ze vroeg naam, en op een concertreis naar New York besloot ze niet naar haar ouderlijk huis terug te keren. Ze was zeventien jaar, sprak geen woord Engels, kende niemand en vroeg politiek asiel aan. In New York studeerde ze compositie aan de Juilliard School en vergelijkende literatuur aan de Columbia University. In 2002 maakte ze haar Carnegie Hall debuut samen met Gidon Kremer en Kremerata Baltica in haar eigen Suite voor viool, piano en strijkorkest. Auerbach componeert niet alleen, ze schrijft, dicht, schildert, beeldhouwt, dirigeert en is een bevlogen pianovirtuoos. Het prototype van een renaissance-vrouw, met een volstrekt eigen en zeer herkenbaar geluid – uitgesproken Russisch en eenentwintigste-eeuws tegelijk. New York bleef – behoudens een jaar studie in Duitsland – haar woonplaats.

Lera Auerbach

Auerbach mag zich op haar vijftigste verheugen in een uitgebreid en veelzijdig oeuvre: zes symfonieën, vier vioolconcerten, twee opera's, tien strijkkwartetten, vier pianotrio's, drie vioolsonates en twee pianosonates. Daarnaast publiceerde ze drie dichtbundels in het Russisch en een alleraardigst kinderboek: A is for Oboe. Wanneer we haar discografie erop naslaan springt één genre er direct en opvallend uit: dat van de 24 Preludes, in navolging van Bach, Chopin en Sjostakovitsj in alle toonsoorten, hier door mij besproken. Op de Nederlandse orkestpodia hebben we haar nog nauwelijks ontmoet, met uitzondering van een uitvoering van Eva's Klage door het Radio Filharmonisch Orkest onder chef Karina Canellakis, waarvan een opname verscheen op de 75-jarige jubileum-cd van het orkest.

Het Nederlandse Delta Piano Trio is een nog betrekkelijk jong ensemble. De drie in Nederland geboren musici maakten voor het eerst kennis tijdens hun studie aan het Mozarteum in Salzburg. In 2013 besloten ze samen verder te gaan als het Delta Trio, en in 2020 werden ze beloond met de Kersjes Prijs. In 2017 verraste het Trio de muziekwereld met een cd van de beide eerste pianotrio's van Auerbach, een cd die hier lovend besproken werd door Bas van Westerop. Hij schrijft over het trio: ‘Ik had het genoegen het Delta Trio ook live te horen en het speelplezier spat er vanaf: een pittige pianiste, een zeer elegante violist en een celliste uit duizenden. Maar vooral: die absolute drive om met een zaal te communiceren!' Die drive om te communiceren delen ze met Auerbach, die ook in haar kamermuziek blijk geeft van een ingeworteld theatraal element. De donderende bassnaren van de piano en de ijlste hoogten van de viool moet je niet alleen horen, maar vooral ook zien en voelen.

Het lag voor de hand om het succes van de eerste cd op te volgen met een opname van het Derde en het Vierde Pianotrio. Ze werden aangevuld met twee werken voor respectievelijk piano en viool solo. De titel van het pianowerk, die op verzoek van de componiste tevens de naam gaf aan de cd is Milking Darkness, de Duisternis Melken. Wat we ons daarbij moeten voorstellen wordt in de toelichting niet verteld, maar duidelijk is dat pianiste Vera Kooper haar instrument laat klinken als een duister zwart gat met hier en daar een vallende ster. Violist Gerard Spronk is alleen in de Lonely Suite – Ballet for a lonely violinist, opus 70, een suite van zes korte deeltjes, analoog aan de hiervoor genoemde preludes. De cello van Irene Enzlin gaat in de Three Dances in the Old Style opus 54 een neoklassiek duet aan met de viool.

Dat Auerbach haar vijftigste verjaardag in Nederland viert krijgt extra lading doordat het Delta Piano Trio hier de discografische première presenteert van twee gloednieuwe pianotrio's. Het vierdelige Derde uit 2013 (revisie 2018) en het eendelige Vierde uit 2017. Auerbach was persoonlijk bij de opnamen aanwezig en zo klinkt het ook. Met een maximum aan spanning en een ongelimiteerd technisch meesterschap worden hier interpretaties neergezet die voorlopig niet overtroffen zullen worden.

index