Dit zijn woorden die vier eeuwen later nog steeds hun waarde bewijzen. We hoeven er slechts oog én oor voor te hebben, maar ik geef grif toe dat Stile Antico, in vier van de vijftien stukken begeleid door het op 'viols' (viola da gamba's) spelende ensemble Fretwork, het ons wel extra gemakkelijk maakt om Campions poëzie op de juiste waarde te schatten.

Het begrip 'Stile Antico' (antieke stijl) zal iedereen wel kennen, maar waar komt 'Fretwork' vandaan? Het ligt voor de hand: van de fret, maar wat is dat precies? Wikipedia heeft het al voor ons verwoord: een mechanisme om snaren tijdens het bespelen van een snaarinstrument zodanig in te korten dat de snaar vrij kan trillen tussen twee vaste, precies gedefinieerde punten. De vingers worden vlak achter de fret neergezet. Frets liggen meestal in de toets van een snaarinstrument vast, zoals bij de gitaar, maar kunnen ook in de vorm van plastic of leren 'touwtjes' worden uitgevoerd, waardoor ze verplaatsbaar zijn, zoals bij de saz. Dit principe is al erg oud. De vedel en de viola da gamba - snaarinstrumenten uit de Renaissance - hebben een verplaatsbare fret, die in de regel bunde wordt genoemd.

Misschien weet u het inmiddels: het zeer omvangrijke Einstein-archief is zojuist online beschikbaar gekomen (www.alberteinstein.info). Het zal uiteindelijk tienduizenden documenten omvatten. Er zijn mensen - en Einstein was er een van - die vrijwel alles bewaren, moeite hebben met weggooien. Wie in het (verre) verleden belangrijk was (of dacht dat te zijn!) en veel heeft gearchiveerd, heeft voor latere generaties een 'Fundgrube' gecreëerd die - nu dankzij het internet - gemakkelijk toegankelijk is, met uiteraard een uitgebreide zoekfunctie, en alles wat daarbij hoort. We kennen dat ook in de muziek, al gaat in het opsporen, ordenen, scannen en digitaal publiceren van het materiaal vaak veel meer werk zitten dan in zo'n relatief gemakkelijk overzienbaar Einstein-archief, waarvan de inhoud niet her en der verspreid was en dus vrij gemakkelijk te vinden en te ordenen bleek.
Dit schoot mij zo te binnen omdat er in de muziekgeschiedenis heel veel wel en heel veel niet bewaard is gebleven. Dat laatste weten we nooit met absolute zekerheid (wat er niet is, is er niet), maar wel kunnen we er een beeld van krijgen met behulp van archiefmateriaal waarin wordt verwezen naar documenten die niet meer te vinden blijken te zijn. Wat sowieso aan ons oog onttrokken blijft is de muziek die niet vanuit een manuscript maar op basis van verbale overlevering werd gespeeld of gezongen.

De muziek op deze cd is goed gedocumenteerd. Dat is minder vanzelfsprekend dan het lijkt want hoewel de Engelse bibliotheken en archieven goed bewaard zijn gebleven, heeft ook daar kaalslag plaatsgevonden: het fenomeen van de inktvraat (klik hier) kent men niet alleen op het vasteland, maar ook in Engeland Daarnaast is brand een geduchte tegenstander van zelfs de meest fanatieke bibliothecarissen en achivarissen. Ondanks de bijna ontschatbare waarde en betekenis van de opgeslagen schatten vinden we vaak geen afdoende brand- en inbraakbeveiliging en gaat er op die manier veel verloren (ik herinner slechts aan de enorme schade die een brand in de Amalia-bibliotheek in Weimar aangerichtte). Wie historisch belangrijk materiaal niet 'verzekerd' door digitale opslag en microfilm (die dan ook nog regelmatig moetworden ververst), pleegt een aanslag op onze historisch bewustzijn.

Hoe het ook zij, het blijft een wonder dat we met behulp van Stile Antico (klik voor eerdere recensies van dit ensemble hier en hier) en Fretwork 'gewoon' pakweg vier-, vijfhonderd jaar terug kunnen reizen in de tijd, in een muzikale 'time machine'. Want zoveel is wel duidelijk: uitgaande van de beschikbare notenschriften is het in dit geval niet al te moeilijk om de uitvoeringsstijl van toen als het ware 1 op 1 te reproduceren. We hebben het immers over slechts een beperkt aantal vocale stemmen (in dit geval vier sopranen, drie alten, drie tenoren en drie bassen), en een instrumentaal ensemble dat uitsluitend uit viola da gamba's (maximaal zes) bestaat. De enige 'concessie' hier zou de bezetting door vrouwelijke in plaats van mannelijke alten kunnen zijn, maar zelfs die keus gaat ons voorstellingsvermogen niet te boven. Dat de akoestische omstandigheden verschillen doet er weinig toe: de muziek werd toen echt niet op slechts één plaats uitgevoerd.
We staan daarmee dus midden in de periode van de Tudors en de Jacobijnen, in vlekkeloze uitvoeringen die groot gezag uitstralen, maar - misschien nog belangrijker - ook uiterst spiritueel zijn, wat in deze muziek van essentiële, zo niet doorslaggevende betekenis is. De opname is wel ruimtelijk, maar precies goed, gemeten naar de heldere klankkleuren en de uitstekende balans (zowel binnen het vocale en instrumentale ensemble als samen).

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links