CD-recensie
© Aart van der Wal, oktober 2017
Rachmaninov: Pianoconcert nr. 3 in d, op. 30 Moesorgski: Schilderijen van een tentoonstelling (pianoversie) Anna Fedorova (piano), Nordwestdeutsche Philharmonie o.l.v. Gerard Oskamp |  |
U zult er nog even op moeten wachten, maar op 11 maart 2018 treden de Oekraïense pianiste Anna Fedorova en de Nederlandse dirigent Gerard Oskamp met de Philharmonie Südwestfalen op in het Zondagochtendconcert van AVRO/TROS. Dan niet met Rachmaninovs Derde pianoconcert, maar wel met diens Paganini-rapsodie ( gevolgd door Schumanns 'Lentesymfonie').
Een interessant duo, Fedorova (27) en Oskamp (67). Er zit maar liefst een halve eeuw tussen beide musici, wat op zich overigens niet zo bijzonder is. Er zijn zoveel dirigenten (geweest) die ondanks hun hoge leeftijd met de jonge garde geweldig muziek konden maken of dat nog steeds doen. Bovendien, flexibiliteit is echt niet alleen aan de jongeren voorbehouden! Waar nog bijkomt dat een oude(re) dirigent veel ervaring meebrengt. En dat is nu eenmaal iets dat nergens te koop is of kan worden ingestudeerd.
Oskamp is zeker (of moet ik zeggen: helaas?) niet de enige en al evenmin de laatste Nederlandse dirigent die zijn loopbaan in het buitenland heeft opgebouwd. Hij begon in Engeland (Bournemouth), verhuisde vervolgens naar Scandinavië en zette zijn carrière voort in Duitsland en Oostenrijk. Maar ook elders in de wereld treedt hij regelmatig op, van Wit Rusland tot Mexico. Het aantal orkesten en ensembles dat sinds 1976 heeft gedirigeerd ligt zo langzamerhand dicht bij de 150. En dan zijn er nog zo'n 25 elpees en cd's. Merkwaardig eigenlijk, ruim veertig jaar volop actief op het wereldpodium terwijl menige muziekminnende vaderlander nog nooit van hem heeft gehoord. Hoe dat komt is een wisselend spel van uiteenlopende factoren en daar diep op in te gaan valt buiten het bestek van deze recensie. Een glanzende carrière in het eigen land is al jarenlang voor een Nederlandse dirigent nu eenmaal niet weggelegd. Lees voor de aardigheid eens mijn interview met de Nederlandse dirigent Jac van Steen, waarin in dit verband zo het een en ander uit de doeken wordt gedaan (klik hier).
 |
Gerard Oskamp |
Oskamp mag dan relatief onbekend zijn gebleven, Fedorova daarentegen is op YouTube uitgegroeid tot een waar kijkcijferkanon. Een Rachmaninov-video van haar werd miljoenen keren bekeken, een fenomeen dat ze deelt met een andere charismatische landgenote: Valentina Lisitsa (43), en - wel of niet toevallig - eveneens met Rachmaninov. Zij scoorde eveneens hoog op YouTube en nam in december 2009 in Londen voor Decca de vier pianoconcerten en de Paganini-rapsodie op met het London Symphony o.l.v. Michael Francis (klik hier voor de recensie).
Fedorova heeft ook op andere wijze van zich doen spreken, getuige een aantal solowerken van Chopin, Liszt en Brahms op Disc Annecy (2014), Rachmaninovs Tweede pianoconcert in combinatie met diens Cellosonate op Piano Classics (2014) en, zij het niet in de studio, Rachmaninovs 'Vijfde' pianoconcert (Alexander Warenbergs' bewerking van diens Tweede symfonie).
Op 22 november 2015 speelde Fedorova tijdens het Zondagochtendconcert in het Amsterdams Concertgebouw Rachmaninovs Derde pianoconcert, eveneens met dirigent Gerard Oskamp en hetzelfde orkest: de Nordwestdeutsche Philharmonie. En evenals in deze nieuwe studio-opname bleek haar stijl toen puur, lyrisch en romantisch, fraai van opbouw en met veel kleurenrijkdom en finesse. Niet het geweld waarmee dit concert vaak wordt aangepakt (dat lijkt in het begin indrukwekkend, maar het leidt algauw tot 'overkill' en daarmee verlies van dynamische nuancering en proportionaliteit), maar nuancering lijkt de expressieve rangorde te bepalen. Fedorova maakt niet de fout om romantisch getinte expressie te laten ontaarden in bombastisch klatergoud. Fedorova maakt er een betoverend discours van dat het explosieve karakter van het werk (met de doorwerking in het openingsdeel en het begin van de finale als de meest in het oor springende voorbeelden) niet uitvergroot. Ze brengt ook haar eigen spelkarakter in, wat onder meer blijkt uit haar rubato dat duidelijk individualistisch is (en waar het orkest soepel in meegaat) maar gelukkig vrij van maniertjes. Eveneens een pre is de uitstekende balans tussen solist en orkest (Rachmaninov heeft er veel werk van gemaakt om beide partijen een gelijkwaardig recht van spreken te geven). Dat laatste zegt ook iets over de prestaties van orkest en dirigent in het algemeen: ze manifesteren zich in dit concert als haar inspirerende partners (het omgekeerde zal overigens niet minder het geval zijn geweest!)
 |
Anna Fedorova |
Ook over haar vertolking van Moesorgski's Schilderijententoonstelling kan positief worden bericht. Dat de oorspronkelijke pianoversie het qua populariteit moet afleggen tegen Ravels meesterlijke orkestratie kan ook zij niet verhelpen, maar onder haar vaardige handen treft de pure schoonheid van deze wonderlijke mix van afwisselend grillige, dreigende, onheilspellende, dartele, vrolijke en uiteindelijk triomferende klanken. De vele contrasten en stemmingswisselingen, maar niet in de laatste plaats ook de pianistische uitdagingen maken alles bijeen genomen de uitvoering tot een ware krachttoer, maar wel een die Fedorova met veel glans doorstaat. Het cyclische aspect van het stuk is evident, maar het is voor iedere interpreet toch een regelrechte uitdaging om dat samen te laten vloeien met het duidelijk anekdotische karakter van de afzonderlijke miniaturen (wat dat zijn het per saldo). Fedorova zoekt het niet in uitersten, maar wel in de schilderachtige en elektriserende elementen die dit opus zo uitgesproken magnifiek maken. Zij vertelt geen verhaal dat steeds opnieuw wordt onderbroken, maar toont ons ieder 'schilderij' met zijn eigen, onvervreemdbare eigenschappen, wat iets heel anders is dan al aan het begin in de valkuil trappen die wijdopen staat: die van de 14 préludes die naar de slotapotheose (de Grote Poort van Kiev) voeren. De fraaie opname rondt het zeer positieve beeld af.