CD-recensie
© Aart van der Wal, maart 2012
 |
|
Alison Balsom | Seraph
MacMillan: Seraph (voor trompet en strijkorkest)
Takemitsu: Paths (voor trompet solo)
Arutiunian: Trompetconcert in Es
Trad.: Nobody nows (negro spiritual voor trompet solo bewerkt door Tom Poster en Alison Balsom)
Zimmermann: Trompetconcert ('Nobody knows the trouble I see') (voor trompet en kamerorkest)
Alison Balsom (trompet)
Scottish Ensemble o.l.v. Jonathan Morton (MacMillan)
BBC Scottish Symphony Orchestra
o.l.v.
Lawrence Renes
EMI Classics 6 78590 2 • 63' •
Opname: Londen, februari 2011 (MacMillan, live) / Glasgow, juni 2011 (Arutiunian en Zimmermann )
Potton Hall, Suffolk, oktober 2011 (Takemitsu en trad.)
Mission impossible? Eigentijdse componisten willen nogal eens 'ondankbaar' voor bepaalde instrumenten schrijven. De trompet, sinds Mahlers Vijfde en Stravinsky's balletmuziek aan een langzame maar onmiskenbare opmars in de 'serieuze' muziek begonnen, is en blijft een wispelturig instrument dat alleen in de handen van de grote virtuozen ook in de technisch meest veeleisendepassages zijn glanzende klank kan behouden. Een lot overigens dat het instrument met andere koperen blaasinstrumenten deelt, zij het dat de hoorn in dit opzicht misschien nog wel koploper is: hoornisten zijn er benauwd voor en iedere concertganger kent het: zelfs in een zo op het gehoor eenvoudig gebroken akkoord kan het instrument plotsklaps uit de bocht vliegen. Een bekend voorbeeld van zo'n onbedoelde 'martelgang' is te vinden in het Scherzo van Beethovens Eroica. Een ander: de promenade in Moesorgski's Schilderijententoonstelling, in de instrumentatie van Ravel.
Een vrouwelijke solotrompettist is, evenals een vrouwelijke dirigent, in het in ieder geval statistisch door mannen beheerste muziekbedrijf een vrij zeldzame verschijning, maar wat al bij de voorafgaande twee uitgaven bleek (klik hier en hier) geldt niet minder voor deze nieuwste loot aan de stam: Balsom speelt trompet op een manier waar dd meeste mannen slechts van mogen dromen. Een enorm natuurtalent is deze op 7 oktober 1978 in het Engelse Hertfordshire geboren schoonheid die haar instrument alle hoeken van de kamer kan laten zien zonder ook maar een spiertje te vertrekken, maar ook zonder een spoortje hoorbare stress of ongemakkelijke toonvorming. En als ik het over een natuurtalent heb, heb ik het dan tevens over de fysieke kwaliteiten die daarvoor nodig zijn. Ik denk daarbij dan niet aan haar verschijning maar aan de embouchure, ofwel het vooral door heel veel oefenen geoptimaliseerde contact tussen lippen en mondstuk, naast een eveneens geperfectioneerde ademtechniek die net zo essentieel is voor zuiver en solide spel. De klank komt uiteindelijk alleen maar tot stand door de lucht naar buiten te brengen. Bij de koperen blaasinstrumenten zijn het de lippen die vrijwel de dienst uitmaken; bij houten blaasinstrumenten zoals bijvoorbeeld hobo, klarinet en fagot draait het daarentegen om het riet van het instrument zelf.
Tot slot is er nog zoiets als enbouchure, wat zich in het lichaam zelf afspeelt: de tijdens het spelen meeresonerende keel-, mond- en borstholte en de kaken. Aangezien die bij ieder mens weer anders zijn gevormd bepalen die mede het individuele klankkarakter. Het lijkt intussen wel duidelijk dat bij Balsom alles in optima forma meeresoneert!
Maar goed, dat is dan allemaal nog techniek, maar gelukkig is er vanuit het perspectief van de vertolking evenmin een trompettist te vinden die daarin hoger reikt of zelfs maar op hetzelfde niveau musiceert dan Balsom, die zich bij een Armeens volkswijsje (in Arutiunians Trompetconcert, in het Westen beroemd geworden door de Russische trompettist Timofei Doksjitzer) net zo als een vis in het water voelt als in Zimmermanns eclectische en obsessieve 'Nobody knows the trouble I see' (de traditional wordt door de componist letterlijk geciteerd, maar ook creatief omspeeld). Men lette op de nuance: 'I see' and niet 'I've seen': Zimmermann trekt het naar het heden en niet naar het verleden.
Ik schreef het al eens eerder: Zimmermann deed zijn naam eer aan. Hij timmerde zijn
onverwoestbare bouwwerken tegen het onrecht, maar vóór humaniteit en solidariteit en gebruikte daarvoor slechts een handvol spijkers, die hij er dan wel op de cruciale plaatsen in sloeg. Nadat hij eerst in de zompige grond een dusdanig stevig fundament had gelegd dat het de orkaankracht kon doorstaan. Zimmermanns 'Trouble' heeft dezelfde Prediker-achtige dimensies als een ander meesterwerk van zijn hand: 'Ich wandte mich und sah an alles Unrecht,
das geschah unter der Sonne'. Gelukkig is Zimmermanns Trompetconcert voor Balsom heel wat meer dan een geraffineerd spel met klankkleuren: zij weet de kern van het stuk te raken, wat niet alleen haar intense muzikaliteit demonstreert: ze kan ook duidelijk áchter de noten kijken.
Het eerste deel van MacMillans heel wat optimistischer driedelige, aan Balsom opgedragen 'Seraph' voor trompet en strijkorkest begint zonder tempoaanduiding. Het openingsdeel heeft me niet zo erg overtuigd: ik hoor teveel Sjostakovitsj en te weinig MacMillan doorklinken, maar de gevierde Schotse componist revancheerde zich met het prachtige middendeel, een dichterlijk-expressief Adagio (dat van de solist wel technisch beheerst legatospel verlangt), gevolgd door een bruisend en sterk ritmisch geprofileerd slotdeel dat Balsom én de strijkers alle denkbare kansen biedt instrumentaal te schitteren.
Takemitsu's 'Path' voor trompet solo is met veel verbeeldingskracht voor het instrument geschreven en met groot dynamisch raffinement uitgewerkt, al vind ik de - op zich fraaie - echo-effecten wat teveel van het goede. Wel is dit stuk een onmiskenbaar kolfje naar de hand (en uiteraard mond) van Balsom! Deze bewerking van de traditional 'Nobody knows' kon mij niet echt bekoren, maar er zullen ongetwijfeld genoeg liefhebbers voor zijn.
EMI en de BBC hebben zo te horen weer veel werk gemaakt van de registraties want die zijn dik in orde: dat sprake is van drie verschllende locaties vormt geen enkel storend element. Een hele mooie productie met veel fascinerende kanten, niet in de laatste plaats ook door de uitstekende directie van 'onze' Lawrence Renes, een dirigent die zich in de eigentijdse muziek net zo goed thuis voelt als Alison Balsom. Het kan niet op...