Venables: Denis & Katya
Inna Demenkova (sopraan), Michael Wilmering (bariton)
Cellisten van het Residentie Orkest
Muzikale leiding: Tim Anderson
Regie: Ted Huffman
Toneelbeeld: Andrew Lieberman
Kostuums: Raphaëla Rose
DNO, 11 maart 2022
Volgende voorstellingen: 14, 16 & 18 maart
www.operaballet.nl

Na Eurydice van Trojahn (klik hier) presenteerde DNO een tweede opera rond een ander, veel tragischer liefdespaar. In dit geval betrof het geen mythe, maar een geësthetiseerde weergave van een realiteit die in november 2016 gedurende enige dagen tallozen in haar ban hield. Op een libretto van Ted Huffman stroomlijnde de Britse componist Philip Venables een tragische gebeurtenis uit het leven van twee tieners tot een kameropera van iets meer dan een uur die in 2019 in Philadelphia in première ging en afgelopen vrijdag voor in het kader van het Festival OFF zijn Nederlandse première beleefde. De realiteit als muziektheater met als belangrijkste fictionele element de begeleidende muziek. Werkt dat?

Het 'verhaal' is bekend en kan tot in de details op internet worden teruggevonden. Denis Muravyov en Katya Vlasova waren twee 15-jarige Russische tieners die er na tegenwerking van beider ouders en een heftig conflict met de moeder van het meisje met de credit cards van hun ouders vandoor gingen en in een dorpje op tachtig kilometer van Pskov het buitenhuisje van een familielid kraakten. Toen daar na twee dagen familieleden van Katya opdoken, leidde dat tot een nieuwe scène waarbij Denis met een in dat huis gevonden vuurwapen de moeder van Katya verwondde.

© De Nationale Opera / Milagro Elstak

Ontluisterend
Als logisch gevolg daarop raakten de gebeurtenissen in een stroomversnelling die na omsingeling van het huis door een speciale eenheid van de Russische politie eindigde met de zelfmoord van de beide tieners. Wat deze tragedie van twee tieners uitzonderlijk maakte is de rol van de sociale media. Via een streaming site hebben Denis en Katya de feiten, hun meningen en reacties en ook hun beslissing er een einde aan te maken tot in de details met de wereld gedeeld. Waarschijnlijk hadden zij daarbij alleen hun eigen wereldje op het oog, maar wat begon in beperkte kring, leidde tot een wereldwijde hype met een explosief aantal 'volgers'. Het voyeurisme ten top met daarbij de beschamende en zelfs onmenselijke reactie die we van de sociale media gewend zijn.

Meer dan door de tragiek van twee tieners treft Denis & Katya door het ontluisterende beeld dat en passant geschilderd wordt van de toekijkende wereld. Met opzet hebben Huffman en Venables niet de beide hoofdpersonen ten tonele gevoerd, maar laten zij ons het verloop volgen via twee zangers die uiteenlopende reacties weergeven, zowel die op internet als in radiocommentaren en talkshows. Ondertussen informeren projecties van WhatsApp berichtjes ons over andere uitingen op internet, zowel van het publiek als van anderszins geïnteresseerden, onder wie journalisten die met redacteuren overleggen hoever zij juridisch konden gaan met hun verslagen.

Opera en muziekdrama wordt het daardoor niet. Wel een muzikale documentaire die een ontluisterend beeld schetst van de moderne maatschappij, niet alleen vanwege de feitelijke gebeurtenissen, maar ook - en misschien zelfs meer nog - door de reacties daarop. Het laat weer eens zien dat de sociale media de wereld niet echt aangenamer maken en bepaald niet positief werken op de manier waarop mensen met elkaar omgaan.

Interessant en kundig
Terecht 'ensceneerde' Huffman deze vertelling zonder enige franje op een leeg toneel met twee dozijn kale kantinestoelen en vier cellisten die nu eens sereen, dan weer grommend of bijna protesterend de knap geschreven muziek van Venables tot klinken brengen. Het enige belangrijke visuele effect is een lange videosequens tegen het einde, alsof we vanuit een rijdende trein minuten naar het voorbijglijdende landschap kijken. Fraai gedaan, maar moeilijk te duiden in een reality-show waarin behalve het muzikale element alles een feitelijke betekenis heeft - tenzij we natuurlijk diepzinnig gaan 'hineininterpretieren'.

Twee al even kundige zangers met fraaie stemmen nemen ondertussen, meestal afzonderlijk, soms gezamenlijk de commentaren van diverse personages voor hun rekening en voorzien die soms, vocaliserend of met andere effecten, van licht commentaar. Het feit dat dit nooit teksten zijn van de werkelijke hoofdpersonen, verhindert echter iedere identificatie en zelfs ieder meegevoel.

Zelf zat ik naar de voorstelling te kijken zonder één moment van betrokkenheid, meer met een gevoel van 'gut mens, wat errug toch allemaal!' In deze tijd van reality-tv en 'waar gebeurd' kom ik steeds meer tot de conclusie dat goede fictie meer echte betrokkenheid oproept dan het grootste deel van de realiteit. Goede fictie noodt ook tot meer en tot hernieuwde kennismaking. Denis & Katya is heel interssant voo réén keer, maar een tweede keer kan er niets aan toevoegen.

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links