Don Carlos in een Spaans kostuum uit de zestiende eeuw. Papageno in een overdadig verenpak. Tosca in een robe ontleend aan het Empire. Allerlei foto's die lezers toestuurden na het eerste artikel over vijftig jaar operacultuur, tonen aan dat opera tot ver in de jaren zeventig kostuumdrama was. Muziektheater werd getoond in de stijl van de tijd waarin het verhaal speelt. Bij die kostumering van het lichaam hoorde een passende hoofdtooi, doorgaans een pruik. Een Cio-Cio-San, alias Madama Butterfly, kon niet ten tonele verschijnen zonder een Japans kapsel. En bij al die verschillende vermommingen hoorde een grimering van het gezicht om het karakter te versterken. Aangeplakte baarden en snorren bij de mannen, stevig aangezette wenkbrauwen en make-up voor de vrouwen. Grimeren, ook wel schminken genoemd, was een kunst op zich.
Kapwerk: Firma D.H.Michels. Tientallen jaren stond deze vermelding aan het eind van het lijstje namen van medewerkenden aan producties van De Nederlands(ch)e Opera en van de Nederlandse Operastichting tot 1971. Michels was een begrip in de theaterwereld, want hij werkte ook voor het toneel. 'Hij had een monopolie-positie,' vertelt Manja de Riedmatten in haar terugblik op circa veertig jaar grimeren voor de producties van de Stichting en van DNO.

Luikjes
'Toen ik nog op de lagere school zat, riep ik al dat ik ook bij mijnheer Michels wilde werken. Mijn moeder, Ada van Zeggeren, en haar vader werkten al vóór 1940 bij hem en als er een zondagmatinee was, mocht ik mee. In de kleedkamers zaten destijds luikjes. Als je die open deed, zag en hoorde je wat er op het toneel gebeurde. Ik was een jaar of zes toen ik voor het eerst Madama Butterfly meemaakte. Met zulke rode ogen ben ik het theater uitgekomen.'
De stap naar het theater zette Manja de Riedmatten pas jaren later, want haar moeder drong er op aan dat zij een ander vak koos. 'Ik werd modeontwerpster en coupeuse, en in dat vak kwam ik heel veel mensen uit de opera tegen en Cristina Deutekom, Sophia van Sante en Gerry de Groot lieten hun jurken bij mij maken. Mijn moeder was inmiddels in vaste dienst gekomen bij de Nederlandse Operastichting; die zette in 1971 een eigen grime-afdeling op, want Michels verhuisde naar Hilversum, naar de tv die in opkomst was. Mijn moeder wilde niet mee; haar en ook mijn hart liggen bij opera, bij muziektheater.'

	Jasperina de Jong in 'De Engel van Amsterdam'

Drie jaar later kwam de vraag of dochter Manja niet een klus wilde doen bij de Opera, voor een nieuw werk, Dummies van Otto Ketting waarin werd samengewerkt met de groep Scarabee. 'Ik voelde me helemaal thuis. Vlak daarna vierde de Opera het zevenhonderd jarig bestaan van Amsterdam met de musical De Engel van Amsterdam met Jasperina de Jong in de hoofdrol. Ik mocht haar grimeren. "Oh, ben jij een dochter van Ada," riep ze uit, "dan zit het wel goed." Bij de voorgenerale zat ik in de zaal. Jasperina op een schommel, maakte een koprol, ik kromp ineen; als de pruik maar niet afvalt! Maar die bleef prachtig zitten. Ze had zoveel vertrouwen in me, dat ik jaren lang ook haar shows heb gedaan.'

Beddenpaleis
Alhoewel niet in vaste dienst ('ik had nog kinderen thuis en ik wilde me niet binden') bleef Manja de Riedmatten nauw betrokken bij het operawerk en ervoer zij hoe het kappen en grimeren veranderde onder invloed van nieuwe inzichten hoe opera geregisseerd en verbeeld moet worden. 'Vooral toen de Opera in Het Muziektheater kwam. Ik hoef niet terug naar de oude tijden, maar soms verbaas ik me over de manier waarop zangers worden gepresenteerd. Het dieptepunt vond ik wel het beddenpaleis in Don Giovanni (2006).' Tot en met haar laatste productie, Death in Venice in het Holland Festival 2013, transformeerde Manja de Riedmatten honderden hoofden van solisten en koorzangers. 'Soms had iemand er wel eens moeite mee, bijvoorbeeld een kale kop met schrikogen. Ach, zei ik dan, je speelt een rol. Als je afgeschminkt bent, ben je toch weer jezelf.'

Terug naar Vijftig jaar DNO (3)