De Venetiaanse Biënnale van dit jaar werd om meer dan één reden een bijzondere editie. Om te beginnen omdat de centrale expositie gepland was voor 2021, maar vanwege Covid-19 een jaar moest worden uitgesteld. Een ander opmerkelijk feit was dat zowel de centrale manifestatie als de jaarlijkse Biennale Musica was toevertrouwd aan een Italiaanse. Curator van de eerste was de in New York werkzame Cecilia Alemani, de eerste Italiaanse vrouw aan wie de totale programmering werd toevertrouwd, terwijl de samenstelling van het muzikale festival van 2021 tot 2024 in handen lag van de componiste Lucia Ronchetti.

De Piazza Ucraina in de Giardini © Marco Cappelletti/Biennale di Venezia

Om te beginnen een paar woorden over de in april geopende, traditioneel over de gehele lagunestad verspreide Biennale Arte, waarin ditmaal naast de ecologie en het vrouwelijk element ook de politieke actualiteit sterk vertegenwoordigd was. Indrukwekkend was vooral de 'Piazza Ucraina', midden tussen de landenpaviljoens in de Giardini (en vlak bij het gesloten - goed bewaakte - Russische paviljoen). Tegenover een provisorisch 'Oekraïens paviljoen', een geblakerd skelet van een gebouw, beplakt met tekeningen, foto's en andere beelden uit Oekraïne, werd de noodsituatie daar gesymboliseerd door een enorme stapel zandzakken. Geen 'kunst', maar wel een statement met de met de onmiskenbare suggestie van wanhoop en dreigen de leegte.

Ook elders in de stad was Oekraïne vertegenwoordigd, al werd soms wel een beroep gedaan op de sympathie van de bezoekers. Zo waren de zwartwit-projecties van het boerenleven en dorpse ambachten die onder de titel Without Women in de Calle del Pestrin werden vertoond, zelfs als documentaires niet boeiend genoeg om de aandacht vast te houden. Meer kracht ging waarschijnlijk uit van de expositie This is Ukraine: Defending Freedom die kort vóór de opening van de Biënnale was opgezet in de Scuola Grande della Misericordia. Helaas duurde dat evenement echter slechts tot 28 augustus en was het voorbij toen ik in Venetië arriveerde.

(Afro-)Amerikaans Paviljoen met sculptuur van Simone Leigh

Ecologisch verantwoorde materialen, de aftakeling van de aardbol en het fiasco van de klimaatbeheersing liepen verder als rode draden door de hele Biënnale, vooral in de exposities in het dit jaar opvallend gefragmenteerde terrein van het Arsenale. Meer dan eens bleef de uitwerking echter steken in de goede bedoelingen.
Diverse landenpaviljoens wekten sterk de indruk dat het ecologische thema en het streven naar diversiteit belangrijker waren dan krachtige artistieke statements. De politiek correcte thematiek leek ook hier belangrijker dan de kwaliteit. Dat leidde onvermijdelijk tot vervlakking en tot veel van hetzelfde met als opvallende uitschieter het bekroonde (!) Engelse paviljoen, waarin verschillende kunstenaars op vrijwel identieke wijze een beeld gaven van de diversiteit binnen de (populaire) Britse muziekindustrie.

Meer indruk maakten enkele bijdragen van individuele kunstenaars, onder wie de Amerikaanse Simone Leigh die in het paviljoen van de VS met krachtige sculpturen en concrete videobeelden commentaar gaf op de positie van de vrouw. Heel verrassend, zeker voor wie onlangs haar expositie in Den Haag heeft gemist, waren ook in het centrale gebouw van de Giardini de kleurrijke maar ook ietwat rauwe schilderijen en poppen waarmee de Brits-Portugese Paula Rego onder meer diverse scènes uit de Portugese sprookjeswereld in beeld heeft gebracht.

Futuristische papieren objecten van Chung Kwan Young in het Palazzetto Tito

Twee van de presentaties buiten de beide expositieterreinen verdienen zeker nog genoemd te worden. Onder de titel Times Reimagined toonde Chung Kwan Young in het Palazzatto Tito diverse opmerkelijke sculpturen die hij had vervaardigd van eeuwenoud, met de hand vervaardigd moerbeipapier dat oorspronkelijk gediend had als bladzijden in oude boeken. Ecologisch hergebruik in zijn zuiverste vorm, door de Koreaanse kunstenaar in een gefilmd interview gepresenteerd met een weldadig gevoel voor relativering.

Minstens zo opmerkelijk en relativerend was de officiële Nederlandse inzending in de Chiesetta della Misericordia. Onder de titel When the body says Yes presenteerde Melanie Bonajo daar op een reuzenscherm videobeelden waarin tegelijk wulps en on-erotisch de menselijke behoefte aan lichamelijk contact werd verheerlijkt. Kunst met een boodschap maar tegelijk ook met een knipoog met een uitnodiging aan de bezoeker er ontspannen van te genieten.

Anselm Kiefer in het Palazzo Ducale

De sterkste indruk van deze 59ste editie maakten echter enkele exposities van kinstenaars van naam die hun werk exposeerden buiten de Biënnale om. Zo toonde Ai Weiwei in een kerk op het eilandje San Giorgio een enorme, ietwat 'creepy' sculptuur, terwijl hij zich in de nevenruimten met een verrassend gevoel voor humor presenteerde met onder meer enkele luchtige 'lego-schilderijen'. Maar een absoluut hoogtepunt was toch een bezoek aan de expositie van Anselm Kiefer, die volledig bezit had genomen van enkele zalen van het op zich al imposante Dogepaleis. Onvergetelijk (en nog te zien tot 29 oktober)!

De lichte toets die bij veel inzendingen voor de Biennale Arte ontbrak, kreeg meer kansen bij de opvallend publieksvriendelijke Biennale Musica, die dit jaar in het teken stond van het experimenteel muziektheater. Daarover in de volgende aflevering meer (klik hier).

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links