DVD-recensie
© Siebe Riedstra, juli 2012
 |
(Ten) Holt: Over Canto
Film van Ramon Gieling
Homescreen 6232 • 78' •
+ Canto Ostinato (bonus-cd)
Kees Wieringa, Polo de Haas (piano)
DO records 012 • 75' •
www.opusklassiek.nl/cd-recensies/cd-sr/srholt01.htm
/www.opusklassiek.nl/cd-recensies/cd-sr/srholt02.htm
Afgaande op de hoeveelheid verkochte cd’s is ‘Canto Ostinato’ van Simeon ten Holt (1923 en hij leeft nog) het meest beluisterde Hollandse stuk ‘klassieke’ muziek aller tijden. Het begon allemaal met een opname die Kees Wieringa en Polo de Haas maakten voor het label Emergo, in 1996. Tienduizenden exemplaren gingen over de toonbank en Simeon ten Holt, de intrigerende zeventigjarige kluizenaar in een piepklein huisje in Bergen, was op slag een bekende Nederlander. Hij heeft er lang op moeten wachten, want Canto was in 1996 al bijna volwassen. De trein begon te rijden en in de volgende jaren vonden niet alleen gedenkwaardige concerten plaats, maar verschenen ook twee kolossale uitgaven op cd van het min of meer complete werk van de meester, aangevuld met diverse registraties van alternatieve titels en uitvoeringen in allerlei bezettingen – en de caravaan schrijdt nog steeds voort.
Simeon zelf zal het met klem ontkennen, maar Canto Ostinato is minimal music, een genre dat een tegenrevolutie ontketende in de door serialisme ontwortelde klassieke muziekwereld van na de Tweede wereldoorlog. De meningen over de kwaliteit van het gebodene liepen – en lopen – uiteraard behoorlijk uiteen. Maar het valt niet te ontkennen: de Amerikanen Terry Riley, Steve Reich, Philip Glass, John Adams, maar ook de Oost-Europeanen Henryk Gorecki en Arvo Pärt, en de Hollanders Simeon ten Holt en Jacob ter Veldhuis hebben successen geoogst die er niet om liegen. Wat veel belangrijker is: zij hebben een jong publiek weten te mobiliseren dat de concertzaal als de pest was gaan mijden. Dat maakt de discussie over de kwaliteit van deze zo uiteenlopende interpretaties van ‘minimal’ tamelijk futiel. De tijd zal het leren, en de weg van Pärt naar Bach is kort, niet voor de liefhebbers die Bach op hun duimpje kennen, maar voor de nieuwkomers die de weg terug willen ontdekken. Kortom, minimal music mag verketterd worden als afstompend, of verheerlijkt als geestverruimend, één ding is duidelijk, er is een nieuw publiek aangeboord dat zich niet druk maakt over de fijne kneepjes van de klassieke mores, maar zich met hart en ziel verliest in het emotionele effect dat deze klanken hebben op hun leven. Muziek is emotie, geen handelswaar.
Over dat boeiende fenomeen heeft Ramon Gieling een documentaire gemaakt die vorig jaar op de IDFA een eerste prijs in de wacht sleepte. ‘Over Canto’ is geen muziekfilm, en ook geen film voor klassieke muziekliefhebbers. Gieling laat een aantal personen aan het woord die gegrepen zijn door Canto Ostinato. Dat levert verhalen op waarin niet de muziek, maar de emotie die die muziek oproept de hoofdrol speelt. Prachtige verhalen over liefde, geboorte, dood, en alles wat daarmee samenhangt. Maar het mooiste verhaal wordt toch vertelt door de componist zelf. Aan het eind van de film komt hij aan het woord, tachtig-plusser inmiddels, en gestopt met componeren. Waarom? Voor hem is componeren ook emotie, niet los te denken van het fysieke beleven van de liefde. ‘Daarover zou ik me nu alleen nog maar in beschouwelijke zin kunnen uitlaten’. Ontroerende woorden van een eigenheimer zonder weerga. Als extra wordt die spraakmakende opname van Kees Wieringa en Polo de Haas meegeleverd, met zijn 75 minuten de kortste interpretatie van ‘Canto’ ooit. In de film zijn repetitiemomenten verwerkt van het Rondane Kwartet, die er langer over doen. De resultaten daarvan zijn inmiddels ook op cd verschenen, en hier eveneens besproken. Overigens heb ik ook een uitgave gezien waarbij niet de uitvoering van het duo Wieringa / de Haas als extraatje werd meegeleverd, maar eentje van het Rondane Kwartet.