DVD-recensie
© Aart van der Wal, januari 2012
 |
Celibidache rehearses Bruckner's Ninth
Bruckner: Symfonie nr. 9 in d
Münchner Philharmoniker o.l.v. Sergiu Celibidache
Arthaus Musik 101 555 • 58' •
Na Bruckners Mis in f (klik hier) nu een repetitie van Bruckners Negende (in de bekende driedelige versie) onder Celibidache, waarin we de grote meester (want dat was hij zonder meer) bezig zien aan de muzikale ontleedtafel en ons een kristalhelder beeld wordt voorgeschoteld van hetgeen hij in Bruckners oeuvre (en natuurlijk niet alleen daarin) zo ontzettend belangrijk vond: articulatie, retoriek. Hoe welsprekend kan een orkest zijn? Zoals 'Celi' aantoont: zéér welsprekend, al komt het niet uit het niets tevoorschijn. Er moet aan gewerkt worden, en hard ook. Slechts enige factoren zijn daarvoor bepalend: het oor en het inzicht van de dirigent, en de kwaliteit en de welwillendheid van het orkest. Dat laatste hangt weer mede af van de autoriteit van de dirigent: kan hij zijn ensemble meekrijgen en wat hij wil bereiken?
Al na een paar minuten blijkt dat de autoriteit van Celibidache onaantastbaar is en dat het orkest hem tot in de kleinste details volgt. Maar misschien is het meest indrukwekkende aan deze documentaire dat de dirigent zo weinig nodig heeft om zijn bedoelingen duidelijk te maken en op het orkest over te dragen. Men kan het wel of niet met zijn visie op Bruckner eens zijn, overtuigend is het in ieder geval wel. Die overtuigingskracht wordt zeker in de hand gewerkt door Celi's concept zoals hem dat voor ogen staat en waaruit ieder toeval lijkt te zijn weggesneden. Het is vrijwel altijd fascinerend om orkestrepetities te volgen, maar soms gaat daar een extra dimensie vanuit omdat die al in het proces als het ware zit ingebakken, zoals in dit geval.
Uit de documentaire blijkt nog eens zonneklaar dat Celi niet heeft behoord tot de democratisch ingestelde dirigenten. Hij weet precies wat hij wil en hoe dit te bereiken en daarin past geen ander blikveld of een andere mening. Spelen zoals hij het wilde, en daarmee basta. Doorgaans niet meer dan een korte blik, een kort gebaar, een paar woorden links of rechts en dat is het dan.
Repetitieopnamen zijn doorgaans gefocust op wat de dirigent te vertellen heeft. Vaak gaat dat dan ten koste van de klankkwaliteit, alsof die van minder belang zou zijn. Terwijl het nu juist zo aardig is dat hetgeen de dirigent van het orkest verlangt voor de luisteraar thuis in klinkklare klank hoorbaar wordt gemaakt. Deze opname is wat dat betreft niet het non plus ultra, maar wel beter dan ik doorgaans op dit vlak te horen krijg. Dat de beeldregie vooral is gericht op de dirigent vloeit voort uit wat met deze dvd wordt beoogd: Celibidache rehearses Bruckner's Ninth.
De meegeleverde documentatie is minimaal. Er wordt zelfs niet vermeld waar en wanneer de opnamen werden gemaakt (waarschijnlijk in of rond 1991 en zo te zien in de grote zaal van het cultuurcentrum am Gasteig, de thuisbasis van de Münchner Philharmoniker).