DVD-recensie

Meer dan alleen nostalgie

 

© Paul Korenhof, juli 2015

 

Puccini: La Vie de Bohème

Léna Pastor (Mimi), Alain Vanzo (Rodolphe), Willy Clément (Marcel), Irène Gromova (Musette), Xavier Depraz (Colline), Jean-Pierre Laffage (Schaunard), Henri Bedex (Benoit), Robert Destain (Saint-Phar),
Orchestre Radio Lyrique de la R.T.F.
Dirigent: Georges Derveaux
Productie en regie: Henri Spade

FRAmusica/INA

Opname: Parijs 1960

 

Onder de ruim veertig studio-opnamen van :La Bohème zijn er heel wat die om voorrang strijden als het erop aankomt welke mee mag naar het bekende 'onbewoonde eiland'. De eerste opname van Tebaldi gooit heel hoge ogen evenals de Karajan-opname met Freni en Pavarotti (hoewel ik de filmband met Freni en Raimondi prefereer), maar winnaars zijn om te beginnen de Cetra-opname uit 1952 onder Gabriele Santini met Rosanna Carteri en Ferruccio Tagliavini en de legendarische versie van Sir Thomas Beecham uit 1956 met Victoria de los Angeles en Jussi Björling, ondanks enkele schoonheidsfoutjes. Tagliavini laat namelijk zowel zijn aria als het laatste deel van het liefdesduet transponeren omdat hij geen 'hoge C' heeft (en dat terwijl die hoge C aan het slot - nu dus een B - er niet eens hoort!) en Björling gaat zich in de laatste maten te buiten aan een gesnik waar ik niet zo goed tegen kan.

Twee andere die meedraaien in de kopgroep, zijn vooral opmerkelijk omdat zij niet in het Italiaans gezongen worden. Zo besprak ik ooit op deze site een schitterende opname die Alberto Erede in 1960 voor de in Oost-Berlijn voor de radio dirigeerde, gezongen in het Duits met merendeels solisten van de Deutsche Oper Berlin onder wie Pilar Lorengar als de ontroerendste van alle Mimì's (klik hier). Ik betoogde toen ook dat ik absoluut geen bezwaar heb tegen een vertaling als die het begrip ten goede komt, op voorwaarde dat het juiste stijlgevoel voor een in alles homogene uitvoering zorgt. (En laten we eerlijk zijn: tegenwoordig hoor je soms niet eens in welke taal iemand zingt!)
Een groot zwak heb ik bovendien voor een Franse opname uit 1955 met het ensemble van de Opéra Comique onder leiding van Georges Tsipine. Martha Angelici zingt daar een bijna even ontroerende Mimi, Roger Gardes is een betrouwbare Rodolphe, Michel Roux, Jean Vieuille en Xavier Depraz zijn werkelijk verrukkelijk als de andere drie bohémiens en René Hérent steelt de show als de beste Saint-Phar (de Franse naam voor Alcindoro) aller tijden. De grootste aantrekkingskracht is echter de sfeer, door Leo Riemens ooit omschrijven als 'minder sentimenteel, luchtiger, amusanter' dan de gemiddelde Italiaanse uitvoering - kortom: door en door Frans en daarmee een uitvoering die in sfeer ook veel dichter staat bij de roman van Henri Murger.

Dat het Parijse muziekleven in die tijd, met authentieke, stilistisch en zangtechnisch geheel 'Franse' ensembles in de Opéra en de Opéra Comique, een sfeer had die met niets vergelijkbaar was, heb ik gelukkig in de jaren zestig zelf ook nog kunnen ervaren en gelukkig getuigen daarvan nog talloze geluidsopnamen. Daaraan komt nu een bijzondere dvd, gewijd aan twee personages die een grote rol speelden in het Franse muziekleven uit de tweede helft van de vorige eeuw: de impresario Michael Rainer en zijn vrouw Lena, een van oorsprong Roemeense sopraan (prinses Hélène Gavaritzine) die onder de naam Lena Pastor een korte solistische carrière maakte, maar die zich na haar huwelijk geheel aan het 'muziekbedrijf' van haar echtgenoot wijdde. Toen zij zich daaruit terugtrokken, vestigden zij zich in Lausanne waar Rainer in 1998 overleed; zijn vrouw volgde hem een half jaar later en uit toespelingen in het dvd-boekje val top te maken dat zij dat vrijwillig deed.

Op verzoek van Rainer werd na hun overlijden onder auspiciën van Jean-Pierre Brossmann, in die tijd directeur van het Théâtre Châtelet, een legaat gebruikt voor een aanmoedigingsprijs voor jonge zangers die onder meer werd uitgereikt aan Dietrich Henschel (2001), Ludovic Tézier (2002) en Topi Lehtipuu (2004). Het resterende deel gebruikten Brossmann en anderen vrienden van het echtpaar voor de uitgave van deze dvd met een (studio)verfilming van La Bohème uit 1960, een van de weinige documenten waarin wij Lena Pastor kunnen horen.

Wie bekend is met tekeningen en foto's die weergeven hoe Puccini's opera in de eerste decennia van zijn bestaan werd uitgevoerd, zeker in Parijs, ziet hier in nostalgische grijstinten de herinnering aan een ontroerend brok operageschiedenis aan zich voorbijtrekken en even Frans als de sfeer die de tekst en de beelden uitstralen is het vocale aspect. Zo klinkt de Mimi van Lena Pastor aanmerkelijk slanker en fragieler dan de vertolking van een gemiddelde Italiaanse sopraan, die met een romiger timbre ook meer sensualiteit in haar vertolking legt. Iets dergelijks geldt ook voor de Rodolphe van Alain Vanzo die met zijn lichte, zilveren timbre een jeugdiger en meer in zichzelf gekeerde dichter neerzet dan een Italiaanse tenor, die meestal veel meer de charmeur uithangt en in zijn voordracht ook meer hartstocht legt. Heel bijzonder is ook de Colline van Xavier Depraz, een in alle opzichten slanke basse chantante met een vlekkeloos stijlgevoel en een superbe dictie, die lange tijd in grote en kleine rollen een van de centrale zangers was in het Parijse operaleven. Daarnaast horen en zien we als Marcel en Schaunard twee uitstekende baritons uit die tijd, Willy Clément en Jean-Pierre Laffage, die door de overvloed aan goede Franse zangers in die periode zelden of nooit op platen te horen waren.

De dvd gaat vergezeld van een boekje met - uitsluitend in het Frans - een uitgebreide inleiding van André Tubeuf, welbekend als tekstschrijver bij iedereen die regelmatig lp's en later cd's van Pathé en de Franse tak van het EMI-concern kocht, en verder bijdragen van Brossmann, Eric Tappy, Renée Auphan, José van Dam en Nicolas Joel. De geluidsweergave is optimaal, maar de geluidsband zelf is dat bepaald niet. Het blijft een oude televisieband met beperkte frequenties, er zijn volumeschommelingen en een paar zwevingen, de slotmaten ontbreken en voor het laatste bedrijf blijft de camera erg lang op een oude prent hangen - waarschijnlijk zat daar de stem van een omroep(st)er overheen. Dat alles doet niets af van de historische waarde van dit document, al was het maar vanwege de voor verzamelaars unieke bijdragen van Xavier Depraz en de jonge Alain Vanzo.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links