DVD-recensie

 

© Paul Korenhof, augustus 2018

 

Mozart: La clemenza di Tito
Richard Croft (Tito), Anna Stéphany (Sesto), Alice Coote (Vitellia), Clive Bayley (Publio), Michelle Losier (Annio), Joëlle Harvey (Servilia)
The Glyndebourne Chorus
Orchestra of the Age of Enlightenment
Dirigent: Robin Ticciati
Regie: Claus Guth
Toneelbeelden: Christian Schmidt
Opus Arte OA BD7232 D (BD)
Glyndebourne, 3 augustus 2017

 

Onvoorstelbaar dat La clemenza di Tito veertig jaar geleden nog het stiefkindje onder de late opera's van Mozart was. Uitvoeringen waren zeldzaam en alleen Decca had een representatieve opname in de catalogus, gedirigeerd door István Kertész met Teresa Berganza als Sesto. De omwenteling werd gemarkeerd door een legendarische Munt-productie van het echtpaar Herrmann uit juni 1982 met een onvergetelijke Stuart Burrows in de titelrol. Een jaar later werd die voorstelling gevolgd door een eveneens fraaie maar toch minder spannende DNO-productie van Filippo Sanjust, met gloed gedirigeerd door Hans Vonk met uitmuntende rollen van onder meer Anthony Rolfe-Johnson (Tito) en Roberta Alexander (Vitellia).

Tegenwoordig kan Tito het in populariteit bijna opnemen tegen Don Giovanni met in de afgelopen jaren twee producties van DNO, terwijl een reeks uitgaven op dvd de internationale belangstelling illustreert. Daarbij blijkt wel dat het werk vooral in trek is bij regisseurs die geïnteresseerd zijn in het tonen van politieke conflicten en minder in het feit dat Mozart in zijn muziek juist de menselijke conflicten centraal heeft gesteld.

Na enkele recente producties van Claus Guth en het weerzien bij DNO met zijn Salzburger Don Giovanni begon ik met weinig vertrouwen aan de Clemenza di Tito die hij vorig jaar in Glyndebourne presenteerde. Dat bleek niet terecht, al deed het begin het ergste vrezen: in een 'oud' filmpje met een beetje dieptepsychologie van Tito en Sesto als speelkameraadjes waarbij Sesto zich laat overhalen met een katapult een vogel dood te schieten terwijl Titus zijn handen voor zijn ogen houdt. Ik kon dat missen, evenals latere projecties, nog afgezien van het feit dat het de aandacht afleidde van het muzikale vuurwerk dat Robin Ticciati en het Orchestra of the Age of Enlightenment in de ouverture ten beste geven.

In het vervolg van deze 'eigentijdse' enscenering was van een nadrukkelijke actualisering geen sprake (of het zou de kettingrokende Vitellia moeten zijn) en van een toegevoegde politieke lading al helemaal niet. Wat dat betreft doet deze uitvoering sterk denken aan de semiconcertante reeks die Kenneth Montgomery en het Orkest van de Achttiende Eeuw vorig seizoen verzorgden met al even opwindend orkestspel en solisten van wie de meeste niet onderdeden voor de bezetting die Glyndebourne op de been bracht.

Een andere overeenkomt is dat hier gelukkig weer de originele recitatieven worden uitgevoerd en geen modern maakwerk dat vloekt met Mozart's muziek, of ingevoegde muziek die de dramatisch balans verstoort. Laat die recitatieven dan van Süssmayr zijn en niet van Mozart zelf, ze zorgen wel voor een muzikale eenheid en bovendien worden zij hier in de samenwerking van regisseur en dirigent uitgevoerd met een dramatische lading die mogelijke muzikale zwakten volledig wegvaagt.

Met Mozart's muzikale uitgangspunten duidelijk in een centrale positie is het niet verwonderlijk dat in deze voorstelling de nadruk ligt op de personages met hun onderlinge relaties en conflicten. Gesteund door een voortreffelijk spelend en alert begeleidend orkest staat daarbij een uitzonderlijk solistenteam op het toneel, aangevoerd door de veteraan Richard Croft als een vocaal en in karakterisering scherp gefocuste Tito. Tegenover hem zien we de aanmerkelijk jongere Anna Stéphany (onlangs gesignaleerd als een verrassende Charlotte in Werther - klik hier voor de recensie) als een jongensachtige, vocaal al even sterke Sesto met onder meer een naar het introverte neigend 'Parto', fraai ondersteund door klarinettiste Katherine Spencer.

Het probleem met de beide hoofdrollen is hooguit visueel: beiden leveren overtuigende vertolkingen, maar het leeftijdsverschil past niet bij de beelden tijdens de ouverture. Het blijkt echter dat beiden in een laat stadium hun rollen hebben overgenomen, maar hoewel ik de oorspronkelijk geëngageerde solisten, Steve Davislim en Kate Lindsay, zeker graag in deze rollen had gehoord, kan ik absoluut niet treuren over hun afwezigheid!

Mooi in het verlengde ligt de bezetting van Vitellia met Alice Coote, geen lyrische sopraan maar een mezzosopraan met een iets donkerder timbre Stéphany. Als personage komt zij duidelijk ouder over en juist dat maakt haar relatie met zowel Croft's Tito als Stéphany's Sesto geloofwaardiger, terwijl zij haar rol bovendien een sterke lading weet te geven. In alles straalt deze Vitellia uit dat zij als dochter van de vorige keizer gewoon recht heeft op de troon en het feit dat zij in de regie van Guth haar sexualiteit tot wapen maakt, verleent haar vertolking een extra lading.

De krachtige Publio van Clive Bayley krijgt in deze voorstelling meer reliëf dan vaak het geval is, maar Michèle Losier (Annio) en Joëlle Harvey (Servilia), hoe verzorgd hun bijdragen ook zijn, blijven een beetje bij de overigen in de schaduw. In een enscenering die de nadruk legt op menselijke emoties en conflicten past ook dat hier een zwijgende rol werd toebedeeld aan de verstoten keizerin Berenice. Jammer is hooguit dat Guth zich kennelijk onvoldoende bewust is van het feit dat bij Mozart vocale versieringen geen tierelantijnen zijn, maar deel uitmaken van de muzikale karakterisering. Juist in de belcanto-elementen zette de personages de deur naar hun ziel open en op die momenten moet de vocale vertolking alle aandacht krijgen, zonder visuele afleiding.

Wederom heeft Christian Schmidt voor Guth decors ontworpen die moderne mensen plaatsen in een omgeving waarin natuur en beschaving in elkaar overgaan. Concreet resulteerde dat hier in twee etages met een duinlandschap met een bemeubelde vloer daarboven, alles in een belichting die vooral avondlijke en nachtelijke sferen suggereert. De overwegend donkere beelden werden met gevoel voor sfeer vastgelegd en de reproductie via de bluray-disc maakt het een van de overtuigendste producties die ik ooit van Guth gezien heb. Het audiokanaal is exemplarisch in balans en natuurlijkheid, en ondanks de kleine lettertjes is de toelichting in het dvd-boekje beslist het lezen waard. Eindelijk weer eens een artikel waarin met inzicht over de libretti van Metastasio geschreven wordt.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links