DVD-recensie
© Paul Korenhof, augustus 2023
|
Humperdinck: Königskinder Daniel Behle (Der Königssohn), Olga Kulchynska (Die Gänsemagd), Josef Wagner (Der Spielmann), Doris Soffel (Die Hexe), Sam Carl (Der Holzhacker), Michael Pflumm (Der Besenbinder), Henk Poort (Der Ratsälteste), Roger Smeets (Der Wirt), Kai Rüütel (Die Wirtstochter), Lucas van Lierop (Der Schneider), Eva Kroon (Die Stallmagd) e.a. |
 |
Muzikaal blijft het een boeiend werk, maar bij het bekijken van de dvd bekroop mij weer hetzelfde gevoel als bij de voorstelling door DNO: prachtige muziek om per bedrijf vanaf de cd te beluisteren, maar geen opera en in complete vorm zelfs te lang voor de concertzaal. Als muziekdrama overtuigt Humperdinck's laatste opera mij in het geheel niet en niet alleen door het ietwat breedsprakige libretto vol nadrukkelijke symboliek en met duidelijke dramaturgische zwakten. Indertijd (klik hier voor de oorspronkelijke bespreking) sprak ik daarbij mijn twijfels uit over het operatalent van de componist dat zelfs niet naar voren komt uit zijn Hänsel und Gretel.
De nadrukkelijke symboliek dient zich op deze dvd al aan als vóór het begin van de opera de volledige rolverdeling in beeld verschijnt: een lijst personages die geen van alle een naam hebben, maar uitsluitend 'rollen' zijn met een lidwoord ervoor: 'de koningszoon', 'de ganzenhoedster', 'de speelman, 'de heks', 'de houthakker' enz. Daarbij valt gewoon op dat aan het slot twee poortwachters en een vrouw niet met het bepaalde lidwoord 'de' worden aangeduid, maar met het onbepaalde 'een', als om aan te geven dat zij binnen dit symbolische bouwwerk slechts een ondergeschikte rol vervullen.
Dat alles verhinderde gelukkig niet dat diverse rollen wel degelijk tot karakters zijn uitgegroeid, de ganzenhoedster zelfs in die mate dat zij zeker kan ontroeren, terwijl ook een enkele kleinere rol meer mens dan symbool blijkt. Het gaat echter fout bij ook niet onbelangrijke rollen als 'de houthakker' en 'de bezembinder', prominente vertegenwoordigers van de zelfingenomen bourgeois-hypocrisie die librettist(e) en componist aan de kaak stellen. Het zwakste punt is daarbij hun dramaturgisch merkwaardige rol in het derde bedrijf, waar het libretto hen met een kunstmatige ingreep in de hut van de heks achter de hand houdt, louter om hen met het betoverde brood een aandeel in de dood van de beide koningskinderen te geven.
In de voorstelling in Amsterdam stoorden die zwakheden mij meer dan bij het bekijken van de dvd. Een grote rol daarbij speelt het feit dat de camera zich beter focust op de personages dan het menselijk oog, dat in het theater onvermijdelijk het hele, brede toneel van het Muziektheater blijft bestrijken. Dat speelt vooral mee op momenten waarop de regie van Christof Loy in het theater de aandacht afleidde met overbodige en onlogische personages die niets met de opera te maken hebben, maar die wellicht voortvloeien uit een behoefte om het brede toneel een beetje te 'vullen'. (En ik reken daartoe ook enkele balletten met 'moderne jeugd', hoeveel moeite indertijd en nu in het dvd-boekje ook gedaan werd om daaraan een draai te geven.)
Diverse punten die mij in het theater bevreemdden, storen mij op de dvd minder dankzij de cameraregie. Dat begint al in het eerste tafereel, waar de camera onze aandacht concentreert op de ganzenhoedster die graag meer van de wereld wil zien, en de heks die dat met toverkracht verhindert. Hun scène krijgt hier zelfs iets van intimiteit, waarbij gelaatsexpressie een grote rol gaat spelen, en met een zingend acteerkanon als Doris Soffel als vileine heks tegenover de ontwapenende ganzenhoedster van Olga Kulchynska is dat een groot winstpunt! Maar hetzelfde intieme effect krijgen meerdere scènes die op het brede toneel van het Muziektheater ongeveer verdronken, met als duidelijkste voorbeeld het korte scènetje van de koningszoon en de dochter van de bezembinder in het tweede bedrijf.
Een optreden dat mij in het theater meer overtuigde, was dat van de tenor Daniel Behle als de koningszoon. Op het scherm komt hij minder jongensachtig over (lelijk geschminkt ook) en bovendien klinkt zijn timbre hier kaler dan in de zaal. Het draagt ertoe bij dat ik vooral tijdens zijn eerste scène met de ganzenhoedster enkele malen het gevoel had dat een coupure hier en daar misschien geen slechte zaak zou zijn. Ook kreeg ik wederom de indruk dat noch regisseur Loy noch bariton Josef Wagner goed uit de voeten kon met de figuur van de Speelman die weliswaar deel heeft aan de handeling, maar die tegelijk de gebeurtenissen vanaf de zijlijn becommentarieert.
De aan het Duitse fascisme herinnerende filmbeelden tijdens het voorspel tot het derde bedrijf, waarin Loy het verhaal 'verrijkt' met het verbranden van de heks en de mishandeling en marteling van de speelman, kan ik alleen maar interpreteren als sadistisch effectbejag. Toegegeven, dat de heks door de inwoners van Hella gedood zou zijn, lezen we zelfs in Pipers Enzyklopädie des Musiktheaters, maar in het libretto is van dat alles geen spoor te vinden. Als de bezembinder en de houthakker later bij de vervallen hut arriveren, zegt de eerste zelfs angstig 'Wie weet zit zij binnen aan haar spinrokken'. We lezen alleen dat de speelman mank loopt en ouder geworden is, alsof sinds het tweede bedrijf flink wat tijd verlopen is (hoewel de laatste scène van de beide koningskinderen suggereert dat dit hooguit een aantal maanden geweest kan zijn).
Maar wat ook op zowel het werk als de voorstelling valt aan te merken, de videoregistratie laat zowel het werk als de enscenering zo goed mogelijk uitkomen. Eenzelfde kwaliteit kenmerkt het audiokanaal, al had de orkestklank een fractie voller mogen zijn. Een misser, zeker bij drie bedrijven van ongeveer een uur, is het totaal ontbreken van de trackindeling, niet alleen in het dvd-boekje, maar ook in het keuzemenu van de disc, dat alleen verwijst naar het begin van de drie bedrijven en - totaal overbodig! - het slotapplaus.