DVD-recensie
© Paul Korenhof, december 2024
|
Donizetti: Lucie de Lammermoor Vito Priante (Henri Ashton), Patrick Kabongo (Edgard Ravenswood), Julien Henric (Lord Arthur Bucklaw), David Astorga (Gilbert), Roberto Lorenzi (Raimond), Caterina Sala (Lucie) |
 |
De hernieuwde aandacht voor Lucie de Lammermoor, Donizetti's bewerking van zijn vier jaar oude Italiaanse succesopera die op 5 augustus 1839 in het Parijse Théâtre de la Renaissance in première ging, begon in juli 1997 met een productie van het Festival Valle d'Itria te Martina Franca. De eveneens door Dynamic op cd uitgebrachte opname met in de titelrol de toen net dertig jaar oude Patricia Ciofi, werd drie jaar later gevolgd door een kritische editie van Ricordi die weer ten grondslag lag aan een op ed en dvd uitgebrachte productie in Lyon in 2002, waarbij Ciofi de titelrol afwisselde met Nathalie Dessay (2002), en door een uitvoering in het kader van de ZaterdagMatinee met Annick Massis (2008).*)
Het bleek een slechts tijdelijke belangstelling voor deze Franse opera, die muzikaal en dramatisch sterk verschilt van de versie die op 26 september 1835 in Napels in première ging. Niet alleen was de muziek aangepast, soms licht, soms ook ingrijpend met zelfs een andere aria (afkomstig uit Rosmonda d'Inghilterra) in plaats van 'Regnava nel silenzio'. Zelfs was bij de aanpassing van het libretto door Alphonse Royer en Gustave Vaëz het libretto zodanig gewijzigd dat er ten dele een ander verhaal ontstond. Daarbij was de rol van Alisa geschrapt en die van Raimondo (Raimond) ingekort, terwijl de rol van Arturo (Sir Arthur) was uitgebreid met een optreden in het eerste tafereel waardoor de hele context van het drama duidelijker werd.
De belangrijkste wijziging was echter de vervanging van de ondergeschikte Normanno door de intrigant Gilbert. Horen we van de eerste slechts zijdelings dat hij met de briefwisseling tussen Lucia en Edgardo geknoeid heeft, Gilbert speelt een actieve rol als vertrouweling van zowel Henri Ashton als diens zuster waardoor hij - zoals hij in een terzijde onomwonden toegeeft - zijn portemonnee dubbel kan spekken. Ondanks het feit dat Donizetti driekwart van zijn muziek niet of slechts in details gewijzigd heeft, is Lucie di Lammermoor door dat alles echt een andere opera geworden. (Dat laatste schijnt overigens nooit te zijn doorgedrongen tot gezaghebbende literatuurcritici die zich bezig hielden met de roman Madame Bovary , waarin Flaubert die opera heel bewust een bijrol laat spelen. klik hier)
De productie van het Donizetti Festival 2023 toont weer eens hoe belachelijk het is dat opera's tegenwoordig altijd in de originele taal worden uitgevoerd, zeker als dat gebeurt met minder ervaren solisten die niet stilistisch doorkneed zijn. De gevolgen horen we ook hier, waar een Franse opera gezongen door een overwegend Italiaans en ook Italiaans getraind ensemble. De Kongolese tenor Patrick Kabongo is weliswaar met het Frans opgegroeid, maar is hoorbaar niet vertrouwd met de Franse zangstijl, de Costa Ricaanse tenor David Astorga doet het beter dankzij een redelijke internationale ervaring, maar voor het echte contrast zorgt de jonge Franse tenor Julien Henric die als Sir Arthur vocaal, stilistisch en in verstaanbaarheid boven iedereen uit steekt.
Al met al is de gezongen taal vaak alles wat er Frans aan is, ondanks (maar zeker ook dankzij) de Franse dirigent Pierre Dumoussaud die wel de taal spreekt, maar die niet echt gespecialiseerd is in het vocale repertoire, en zeker niet in het coachen van operazangers. Niet verwonderlijk dat de beste prestaties te horen zijn in de kleinere rollen met voorop dus de slank getimbreerde en vloeiend zingende Henric als een Sir Arthur die dankbaar profiteert van zijn aandeel in het eerste tafereel. Daarmee doet hij zelfs betreuren dat in de Italiaanse versie het aandeel van Arturo zo klein is.
Eeuwig jammer daarom dat Henric nog te jong was om als Edgar geëngageerd te worden! In die rol toont Patrick Kabongo weer eens dat hij zijn fraaie lyrische tenor goed weet te hanteren, maar zijn stijl is meer Italiaans dan Frans, en bovendien hoor ik bij hem, ondanks zijn ervaring op dat gebied, te weinig bel canto. Of was zijn stem, meer een 'leggiero' dan een 'lirico', gewoon te licht voor zijn rol? Of ging hij misschien gebukt onder de rommelige, in alle betekenissen 'eigentijdse' regie die volkomen mank gaat aan subtiliteit en verfijning, en die vooral opvalt door grove en onbegrijpelijke effecten. Wat moet je als Edgar aan met een slotscène die speelt bij een autowrak en een paar onverklaarbare levenloze lichamen, en waarin je een lyrische aria moet zingen met achter je een kennelijk half dronken koor dat staat te rotzooien, lachen, ginnegappen en uit flessen lurken. Hemeltergend!
Het onprofessionele, ondoordachte gerommel en geblunder van regisseur Jacopo Spirei begint al in het eerste tafereel waarin Henri Ashton op jacht blijkt te gaan met een stel onduidelijke, blijkbaar aangeschoten mannen die duidelijk niet op de jacht gekleed zijn. Ondertussen houden zij zich echter wel bezig met het treiteren en koeioneren van een paar meisjes en vrouwen, van wie overigens onduidelijk blijft wat die in dat bos doen. Het blijkt overigens het voorspel tot het totaal van empathie en menselijk respect ontdane gedrag dat Spirei in latere scènes voor het mannenkoor bedacht heeft. Wat dat met Lucie de Lammermoor te maken heeft? Geen flauw idee!
Interessant wordt dat eerste tafereel vooral door de intrigant Gilbert die door een zeer aanwezige David Astorgo zonder meer tot een - ondanks zijn kleine rol - prominent en sterk weergegeven karakter wordt uitgebouwd. Een ander pluspunt is de elegante Sir Arthur die in gedrag en voorkomen de indruk wekt dat hij in de verkeerde enscenering verzeild is geraakt (hij draagt zelfs een kilt!), maar die wel in zijn scène met Henri veel verklaart waar we in de Italiaanse versie pas geleidelijk achter komen - en veel minder duidelijk!
Henri zelf is bij de bariton Vito Priante in solide handen - vocaal overigens meer solide dan verfijnd (waar zijn in Italië momenteel de goede bel cantobaritons?). Als Raimond laat de jonge bas Roberto Lorenzi meer zangtechnische verfijning horen en we kunnen alleen maar betreuren dat zijn rol voor deze versie zo sterk werd ingekort. Dat brengt mij tot slot bij de titelrol van Caterina Sala die mij zo tegenviel dat het mij bevreemdde. Een mailtje naar kennissen in Zwitserland die trouwe bezoekers zijn van het Donizetti Festival leerde mij echter dat deze jonge Italiaanse sopraan bij deze productie kampte met fysieke problemen waardoor zij zelfs een voorstelling halverwege had moeten afbreken. Ik onthoud mij derhalve van een nader oordeel.
Tot slot nog de vermelding dat deze opera niet werd gespeeld in het Teatro Donizetti, maar in het Teatro Sociale. Voor het meer 'open' toneel daar had Mauro Tinti een kleur- en sfeerloos toneelbeeld ontworpen, bijna een eenheidsdecor. Mogelijk klinkt in dat theater het Orchestra Gli Originali ook niet zo helder en gedifferentieerd als anders, maar een paar missertjes hier en daar suggereren eveneens dat Dumoussaud ook op dit punt niet de ideale dirigent is geweest.
___________________
*) De productie in Lyon, met Roberto Alagna als Edgard en Ludovic Tézier als Henri, leidde tot een cd-uitgave met Nathalie Dessay in de titelrol en een dvd met Patricia Ciofi. Een andere, door Mezzo uitgezonden tv-registratie toonde echter Dessay als Lucie. De door Dessay aangrijpend vertolkte waanzinscène daaruit werd echter afzonderlijk uitgebracht op een geheel aan deze zangeres gewijde dvd met coloratuuraria's die alleen al daardoor een verzamelaarsitem werd.