Uit uitlatingen in de media van Jan Raes, de algemeen directeur van het Koninklijk Concertgebouworkest (KCO), viel op te maken dat naar aanleiding van het (mogelijk) ‘seksueel grensoverschrijdend gedrag' van de intussen voormalige chefdirigent Daniele Gatti een speciaal daarvoor ingerichte zogenaamde vertrouwenscommissie in het leven werd geroepen die de klachten vanuit het orkest (ongetwijfeld van een aantal vrouwelijke orkestleden) nader heeft onderzocht. De uitkomsten van dit onderzoek waren slechts deels bij hem bekend. Vreemd dat een algemeen directeur op dit vlak niet alles weet (terwijl hij wel ferme beslissingen moet nemen), maar toch kwam dit zo naar voren in het tv-programma Podium Witteman van afgelopen zondag, 20 januari, waarvoor hij was uitgenodigd. Nog vreemder is dat het in de beleving van Raes ook niet doorslaggevend is geweest voor Gatti's gedwongen vertrek. Dat was wel een gesprek tussen hem en Gatti naar aanleiding van de aantijgingen over 'ongepast gedrag' (waarbij ik hier maar in het midden laat om welke aantijgingen het nu precies ging: zie mijn vorige column). Wat de doorslag schijnt te hebben gegeven was Gatti's weinig consistente verdediging (waartegen precies?), waardoor de chef een regelrechte aanslag pleegde op het vertrouwen in en het respect voor Gatti als persoon (uiteraard niet als dirigent). Kortom, Raes zag het met zijn chefdirigent niet meer zitten. We weten inmiddels wat Gatti hier tegenover heeft gesteld (u vindt het eveneens in de vorige column).

Lawyers' Paradise?
Kan dit zomaar? Een contract op deze manier eenzijdig verbreken? Dat lijkt me meer iets voor de advocatuur (misschien opent zich wel een heus ‘Lawyers' Paradise'), maar wat is eigenlijk de morele kant van de zaak? Dit lijkt niet in de laatste plaats voor de muziekliefhebber wel zo belangrijk. Dat de directeur en met hem het voltallige bestuur en de orkestcommissie (protesten heb ik uit die hoek althans niet vernomen) unaniem van mening waren dat Gatti zo snel mogelijk weg moest: de deconfiture was een feit.

Hoe het binnen dit uiterst onaangename proces is verlopen met hoor en wederhoor weten we niet: er wordt niet of nauwelijks iets naar buiten gebracht dat daaromtrent voldoende duidelijkheid verschaft. We weten zelfs niet of er afdoende gespreksverslagen zijn gemaakt (sowieso ten behoeve van de dossieropbouw). Duidelijk is wel dat wie als muziekliefhebber zijn kaarten op Gatti heeft gezet, behoorlijk veel pech heeft: er zat niets anders op dan eerst lijdzaam te moeten toezien dat de positie van chefdirigent bij het KCO in sneltreinvaart werd afgebroken en dat het orkest vervolgens op zoek moet naar een geschikte vervanger.

Vertrouwenscommissie
Maar hoe zit dat nu eigenlijk met die vertrouwenscommissie, een (door wie benoemd?) clubje waar de door Gatti belaagde orkestleden zich ongetwijfeld vrij konden uiten? Waarom was dat überhaupt nodig? Fungeerde het zo ongeveer zoals we dat kennen van de vertrouwensarts? Mag door het orkestbestuur een chefdirigent - en ik herhaal: op morele gronden - de laan uit worden gestuurd zonder dat de directeur en met hem het voltallige bestuur volledig, dus tot in detail, kennis heeft genomen van wat de man in kwestie heeft misdaan? Want ander is het uitsluitend die vertrouwenscommissie geweest die de laatste aanzet heeft gegeven in een proces dat voor Gatti het einde van zijn loopbaan in Amsterdam betekende?

Het ligt voor de hand dat die vertrouwenscommissie (waarvan we de leden overigens niet kennen) degenen die zich door Gatti geschoffeerd hebben gevoeld, individueel aan de tand heeft gevoeld en dat daarvan nauwkeurig aantekeningen zijn gemaakt. Het is bovendien te hopen dat de verklaringen van de betrokken musici op band zijn gezet. Zij zijn het immers die in een (mogelijke) juridische procedure moeten instaan voor hetgeen ze eerder hebben verklaard. Daar zit echt geen licht tussen.

Mistig geheel
Er heerst binnen het orkest een spreekverbod naar de buitenwereld. Wat er zich binnen het orkest heeft afgespeeld en mogelijk nog afspeelt weten we niet. Evenmin of ze alle gedetailleerd op de hoogte zijn gebracht van Gatti's (wel of niet begane) misstappen en welke collega's het betreft. Het lijkt mij niet aannemelijk dat ze het weten. Niet minder mistig lijkt het voor de buitenwereld, nog versterkt door het welles-nietes spel in de media tussen directeur en dirigent. Wie een mening hierover denkt te hebben moet beseffen dat van het gehele geval eigenlijk nauwelijks soep te koken valt. Wat wel kristalhelder is, is dat het orkest inmiddels driftig op zoek is naar een vervanger die internationaal hoog aanzien geniet. En dat tussentijds Gatti wordt vervangen door de meest uiteenlopende dirigenten die zeker niet in het balboekje van een deel van het abonnementspubliek ("wij gaan voor Gatti") staan. Wie zijn kaarten op Daniele Gatti heeft gezet en Daniel Harding krijgt zou zich dus bekocht kunnen voelen; hoewel de 'klap' nog ruim een maand voor het begin van het nieuwe concertseizoen viel. Waarmee overigens niets ten nadele van Harding is gezegd.

Wordt vervolgd…