Column
Klassieke muziek vraagt om 'zendingswerk'
© Aart van der Wal, 18 oktober 2015
 |
|
In deze columnrubriek is al herhaalde malen gepleit voor investeringen in muziekonderwijs op de basisschool, hetzij door de lokale, de regionale of de landelijke overheid, of gezamenlijk. Tot in de jaren tachtig van de vorige eeuw was het de gewoonste zaak van de wereld: muziekles op school, de al op jonge leeftijd kennismaking met zang, dans en andere vormen van muziek. Culturele vorming, het maakte deel uit van het basispakket. Geleidelijk verschoof dat beeld zich richting uitgang en kwam er uiteindelijk een einde aan deze vorm van onderwijs. De jeugd moest het voortaan doen met wat de ouders voor hen in petto hadden; vaak was en is dat weinig tot niets. Daarmee is niet een volledig beeld van de oorzaken van deze naargeestige ontwikkeling geschetst, maar het verklaart wel mede de tanende belangstelling voor de verschillende kunstvormen, waaronder die van de klassieke muziek, de opera en het ballet.
Hernieuwde belangstelling?
Het is een feit: de laatste tijd staat de poularisering van de klassieke muziek op de televisie weer enigszins in de schijnwerpers, gelet op programma's als Podium Witteman en De Wereld Draait Door. Zeker, het zijn druppels op een gloeiende plaat, maar de kijkcijfers en de spontane reacties zijn wel degelijk bemoedigend. Wat overigens niet wegneemt dat het diezelfde televisie is geweest die de inmiddels overal ingeburgerde 'zapcultuur' (klik hier voor het interview met dirigent van Jac van Steen) fors in de hand heeft gewerkt, zo niet heeft veroorzaakt, nog versterkt door muziekdiensten als Spotify, Qbuz en YouTube.
'Zendingswerk' om de hoek
Niemand zal het belang bestrijden van de grote orkesten en ensembles op zowel landelijk als regionaal niveau. Het Koninklijk Concertgebouworkest geldt terecht als ons Nationaal Boegbeeld, maar ook in en rond de grote steden wordt gelukkig op hoog niveau gemusiceerd. Voorbeelden genoeg, zoals het Rotterdams Philharmonisch Orkest, het Amsterdam Sinfonietta en het Asko|Schönberg, ensembles die zich bovendien een belangrijke internatonale status hebben verworven en mede worden gezien als belangrijke culturele 'ambassadeurs' van ons land. Gelukkig zijn ook de concertzalen in ons land nog steeds goed gevuld, al is het spijtig dat - dat geldt zeker voor de abonnementsconcerten - het merendeel van de bezoekers de middelbare leeftijd ruimschoots is gepasseerd. Met als troostrijke gedacht dat de generatie die er nu weinig of niets van moet hebben, misschien later toch aansluiting zal zoeken bij de muziek die nu niet gehoord wil worden. Een verfijning van het begrip 'wat de boer niet kent, dat eet hij niet'.
Waarom ligt er 'zendingswerk' om de hoek? Wie de moeite neemt om de programma-overzichten van de lokale en regionale omroepen in ons land te raadplegen, schrikt: er is - een uitzondering daargelaten - niet of nauwelijks ruimte voor klassieke muziek. Dit klemt des te meer omdat Radio4, onze landelijke klassieke-muziekzender, ons op grote schaal in de steek laat met overwegend programma's die boter noch vis zijn. Er zijn gewoon teveel omroepen die volgens hun eigen 'profileringsmodel' te werk gaan en daardoor een uitermate fragmentarisch aanbod hebben gecreëerd. Het is Radio4 geweest die met open ogen in de overbekende valkuil is getrapt van een 'plaatje met een praatje', het samenstellen van programma's op basis van een 'stukje van dit en een stukje van dat', waardoor de luisteraar het zicht op het complete muziekstuk wordt ontnomen. Het is een van de bekende voorbeelden van de ontstane 'zapcultuur'. Programmatisch zappen welteverstaan, zappen door de programmamakers zelf. Die weinig positieve lijn moet helaas worden doorgetrokken naar de lokale en regionale omroepen, waar nog een nadeliger factor bijkomt: de samensteller annex presentator programmeert alleen wat hij zelf leuk of interessant vindt, waardoor het aanbod zowel persoonlijk is gekleurd als beperkt. Wie zijn hart heeft verpand aan de achttiende- of negentiende-eeuwse 'klassieken' denkt niet per se aan de muziek uit de renaissance, vroegbarok of twintigste eeuw. Wat dan ontbreekt is zoveel mogelijk variëteit met zo'n vijf eeuwen muziekgeschiedenis als uitgangspunt, in alle genres, van cellosonate tot symfonie, van cantate tot vioolconcert, van opera tot balletmuziek, van oratorium tot lied.
Slotconclusie
Wat de omroep betreft is er op lokaal en regionaal niveau zeker nog veel werk aan de winkel, waarbij moet worden bedacht dat het zal afhangen van competente vrijwilligers die bereid zijn de kar te trekken en besturen die de daarvoor benodigde programmaruimte beschikbaar te stellen. Het zou nog mooier zijn als er tevens ruimte komt voor een programma waarin aandacht wordt besteed aan de muziekbeoefening op lokaal en regionaal niveau: van de plaatselijke oratoriumvereniging tot het in de regio optredende symfonieorkest, balletgezelschap of strijkkwartet. Klassieke muziek is een van de belangrijkste pijlers van onze westerse cultuur en is het waard om voortdurend in de belangstelling te staan!