CD-recensie

© Siebe Riedstra, februari 2017

Schubert: Werken voor piano vierhandig - III Schubert: Sonate in C, D 823 (Grand Duo)- Sechs Polonaisen D 824 Jan Vermeulen en Veerle Peeters (pianoduo) Et'cetera KTC1502 • 78' • Opname: juli 2017, Willebringen

Zo'n 25 km ten oosten van Brussel, op de weg naar Leuven en Maastricht, licht het gehucht Willebringen. Eén van de zeshonderd inwoners is Jan Vermeulen, pianist en pianoverzamelaar. Op de zolder van zijn verbouwde boerderij die als studio is ingericht staan een aantal mooie instrumenten, waarvan er eentje is uitverkoren om regelmatig in zijn eigen omgeving te worden opgenomen. Er is akoestisch niet gesleuteld aan deze ruimte, ze bestaat uit niets anders dan een ruwhouten vloer, schuine dakspanten en een houten plafond. Hier namen Jan Vermeulen en zijn muzikale partner Veerle Peeters de afgelopen jaren in de maand juli steeds een aflevering op van de complete werken voor piano vierhandig van Franz Schubert. Vorig jaar voor de derde keer, en er volgen nog vier delen

De piano die ze daar bespelen is voor de verandering geen kopie, maar een zorgvuldig gerestaureerd origineel instrument van de bouwer Tröndlin. Johann Nepomuk Tröndlin (1790-1862), was de Steinway van zijn tijd. Zijn werkplaats produceerde vijftig tot zestig instrumenten per jaar, favorieten van Robert en Clara Schumann en Felix Mendelssohn. Het Leipziger Gewandhaus had een jarenlange werkovereenkomst met de firma Tröndlin. Tröndlin leerde het vak in Wenen, maar vestigde zijn bedrijf in Leipzig, waar hij instrumenten vervaardigde volgens het Weense model. De karakteristiek daarvan zit vooral in een dempermechanisme dat de boventonen temt. Tröndlin verkocht zijn bedrijf in 1855, vijfenzestig jaar oud en een rijk man. Het instrument dat Vermeulen bespeelt dateert uit de periode 1825-30.

Na voor het label Et'cetera de door Schubert voltooide werken voor piano te hebben vastgelegd, bereikte Jan Vermeulen het verzoek om de samenwerking voort te zetten met de werken voor piano vierhandig. Vermeulen had geen vaste duopartner, maar dacht direct aan Veerle Peeters; niet alleen omdat ze een oud-leerling is, maar ook omdat ze als producer al betrokken was geweest bij de opname van de pianowerken. Afgezien daarvan heeft Veerle Peeters zichzelf meer dan bewezen met een schitterende cd vol pianowerken van de Franse componiste Mel Bonis (hier besproken).

Het repertoire voor vier handen op één piano bestaat uit wagonladingen bewerkingen en een handvol meesterwerken. Mozart en Schubert staan daarbij eenzaam aan de top, met als absoluut hoogtepunt de Fantasie in f-klein van Schubert. Een populaire topper is de eerste van drie Marches Militaires, in talloze arrangementen op de markt gebracht. Met iets meer geluk had die van de arme Franz een rijk man kunnen maken. Een werk dat door zijn enorme lengte opvalt is het Grand Duo in C, een vierdelige compositie die het raamwerk van de vierhandige piano bijna laat exploderen. Robert Schumann was van mening dat het hier om een volwassen orkestwerk gaat. 'Men hoort strijk- en blaasinstrumenten, tutti, individuele solo's en paukengeroffel'. Schumann waagde zich niet aan de door hem gedroomde orkestratie, hij had zijn handen vol aan zijn eigen symfonieën. Het was zijn vriend Joseph Joachim die in 1855 die monumentale taak volbracht geheel in de geest van zijn vriend Johannes Brahms......

Jan Vermeulen heeft hier voor de tweede maal een nieuwe standaard gezet, dankzij zijn geloof in het instrument dat hem al die jaren inspireerde. Hij weet maar al te goed dat er honderden totaal verschillende fortepiano's bestaan, een groot verschil met de fabrieksmatige eenheidsworst waaraan we vandaag de dag op het gebied van vleugels gewend zijn geraakt. Hij koos ervoor om het instrument in zijn eigen ambiance op te nemen, en hij had gelijk. Het klinkt volkomen natuurlijk - het heeft het daar op die zolder naar zijn zin. Zijn toelichtende teksten geven ons een wijs inzicht in deze veelal onderschatte juwelen. Samen met Veerle Peeters vormt hij een duo dat de kwalificatie verdiend van het zeldzame fenomeen dat deze werken tot meesterwerken weet te transformeren: één pianist met vier armen. 

index