CD-recensie
© Siebe Riedstra, mei 2018
Rachmaninoff for the Organ - Reitze Smits Rachmaninov: Prelude in g, op. 23 nr. 5 - Prelude in F - Humoresque - Vocalise op. 34 nr. 14 - Etude-tableau op. 39 nr. 9 - Moment Musical in bes, op. 16 nr. 1 - Prelude in cis, op. 3 nr. 2 - Prelude in B, op. 23 nr. 12 - Prelude in gis op. 32 nr. 11 - Corelli Variations op. 42 Reitze Smits (orgel) Te bestellen bij https://www.valeurajoutee.eu/product-categorie/cds/ www.youtube.com/watch?v=kkESJ_KBF2U Klik hier voor de recensie van Gerco Schaap |
 |
Ongelofelijk maar waar, in het Luxemburgse stadje Diekirch (ruim 6000 inwoners) bevindt zich in de lokale Laurenskerk een riant drieklaviers orgel met 47 stemmen. Een nieuw instrument met mechanische traktuur van de Belgische firma Thomas, opgeleverd in 2016 en voorzien van alle digitale gemakken en een klavieromvang van vijf octaven. Dat maakt het uitermate geschikt voor een bijzonder project: een hele cd met orgeltranscripties van pianowerken van Sergej Rachmaninov, door Reitze Smits. Jeremy Filsell realiseerde voor het label Signum aan de overkant van de oceaan, in de concertzaal van het Philadelphia Orchestra, een soortgelijk project op een reusachtig symfonisch orgel, maar dit is anders.
Reitze Smits (1956) hield zich al bezig met het maken van transcripties, lang voordat het genre aan het begin van het nieuwe millennium opnieuw in de mode raakte. Honderd jaar geleden waren transcripties een vast onderdeel van orgelconcerten, uit bittere noodzaak. De 'gewone man' kon het zich niet permitteren om dure kaartjes te kopen voor deftige concerten, en dus stroomde men in grote getale naar plekken waar voor weinig geld naar muziek geluisterd kon worden. Duizenden mensen trokken naar het Parijse Trocadero, het Londense Crystal Palace of het Amsterdamse Paleis voor Volksvlijt - de naam alleen al geeft aan dat we hier te maken hebben met de verheffing van de arbeider die een halve eeuw later zou leiden tot de Matinee op de Vrije Zaterdag.
Deze cd verschijnt niet zomaar, er is een directe link met de uitgever van de genoteerde muziek - digitaal of op papier. Valeur Ajoutée is een initiatief van Hugo Bakker, organist en nog veel meer, en zelf een leerling van Reitze Smits. Hugo heeft heel goed in de smiezen dat je als muziekuitgever niets beters kunt verzinnen dan het klinkende resultaat te laten horen. Valeur Ajoutée staat voor toegevoegde waarde, en daarop doorbordurend begrijp ik nog steeds niet waar de belangstelling voor alle mogelijke transcripties vandaan komt. Of we het nu hebben over strijkkwartetten in een grote bezetting of symfonieën van Mahler in miniatuur, men vraagt zich verwonderd af waarvoor dat nodig is nu de originelen voor nul cent via de smartphone te beluisteren zijn op youtube. De nieuwsgierige muziekliefhebber had het nog nooit zo gemakkelijk.
Is dit een nostalgisch terugverlangen naar de tijden van het Paleis voor Volksvlijt? Ik hoop het niet. Maar men kan het ook vanuit een andere hoek benaderen - gelukkig maar. Zoals Busoni de orgelwerken van Bach bewerkte voor de piano, mag Reitze Smits de pianowerken van Rachmaninov bewerken voor het orgel. Daarbij geldt maar één criterium: hoe klinkt het?
Smits doet geen gelikte poging om Rachmaninov de 'symphonic treatment' te laten ondergaan. Net als Busoni zoekt hij raakvlakken - het zijn tenslotte beide toetsinstrumenten - en komt tot oplossingen die zich concentreren op de essentie: hoe vertaal je deze virtuoze pianoklanken naar het mechanisch gestuurde orgel. Daarin is hij wonderwel geslaagd. Voor deze transcripties heb je twee handen, twee voeten en een orgel nodig. Meer niet. Geen toeters en bellen. Dat maakt deze transcripties tot een waardevolle aanvulling van het huidige repertoire voor organisten die met de mode willen meegaan.
Reitze Smits is uiteraard de beste man om een pleidooi te houden voor zijn scheppingen, en hij heeft het perfecte instrument in de ideale locatie tot zijn beschikking. Niet overdreven groot, en niet verzuipend in een kathedrale akoestiek. Organisten zowel als muziekliefhebbers worden hier bediend met alternatief repertoire dat hoe dan ook echt iets toevoegt. Een wakker inititief van muziekuitgever Valeur Ajoutée.