CD-recensie
© Gerco Schaap, juli 2019
Rachmaninoff for the Organ - Reitze Smits Rachmaninov: Prelude in g, op. 23 nr. 5 - Prelude in F - Humoresque - Vocalise op. 34 nr. 14 - Etude-tableau op. 39 nr. 9 - Moment Musical in bes, op. 16 nr. 1 - Prelude in cis, op. 3 nr. 2 - Prelude in B, op. 23 nr. 12 - Prelude in gis op. 32 nr. 11 - Corelli Variations op. 42 Reitze Smits (orgel) Te bestellen bij https://www.valeurajoutee.eu/product-categorie/cds/ www.youtube.com/watch?v=kkESJ_KBF2U Klik hier voor de recensie van Siebe Riedstra |
 |
Het zal geen groot geheim zijn dat ondergetekende niets tegen orgeltranscripties heeft, mits ze met vakmanschap zijn gemaakt. Er zijn componisten van wie je bepaalde werken in gedachte al op een orgel hoort. Ik denk bijvoorbeeld aan Gabriël Fauré wiens Pavane heel geschikt is om op orgel te spelen, en wiens orkestsuite Pelléas et Mélisande succesvol voor orgel is bewerkt door Louis Robilliard. Maar Fauré was dan ook organist, evenals Anton Bruckner, van wie bepaalde symfoniedelen zich ook goed voor orgel lenen. Bij een componist als Sergej Rachmaninov - ik houd maar even de gehanteerde spelling op de cd aan - denk je niet direct aan transcripties voor orgel. Toch was het Feike Asma die al in de oorlogsjaren twee van diens préludes op een 78-toerenplaat speelde voor Deutsche Grammophon op het orgel van de Lutherse Kerk in Den Haag (te vinden op de cd-box Feike Asma Collection I 'To the Top', Festivo 6962 362).
Reitze Smits heeft duidelijk wél affiniteit met 'Rachmaninov voor orgel', getuige de cd die hij in mei 2017 opnam op het orgel van de dekenale kerk van Sint Laurentius in Diekirch. Een drie-manuaals orgel van 47 stemmen dat in 2016 werd voltooid door Manufacture d'Orgues Thomas, met gebruikmaking van registers uit het vorige orgel van de firma Dalstein & Haerpfer uit 1870.
 |
St.-Laurentius, Diekirch |
Sergej Rachmaninov wordt wel 'de laatste romanticus' genoemd (maar zo ken ik er meer) omdat hij zijn leven lang in een voor zijn tijd 'ouderwets' idioom is blijven schrijven. De vernieuwingen van de twintigste eeuw - zoals in gang gezet door bijvoorbeeld Igor Stravinsky in Le Sacre du Printemps uit 1913 - gingen goeddeels aan hem voorbij. Hierom werd hij beschimpt door collega's en pers, maar toch was hij zelf enthousiast over de Sacre terwijl Stravinsky juist respect had voor zijn negen jaar oudere landgenoot. Na de revolutie van 1917 vestigde Rachmaninov zich in de Verenigde Staten, waar hij zich echter nooit meer zo thuis gevoeld heeft als op het landgoed Ivanovka, het Russische zomerverblijf van de familie. Heimwee klinkt dan ook in veel van zijn latere composities door. De meeste van de op deze cd opgenomen stukken zijn pianowerken, nog ontstaan in zijn geboorteland. Alleen de variaties op een thema van Corelli dateren uit zijn Amerikaanse tijd.
De bekende Préludes in cis kl.t. en in g kl.t. alsook de Vocalise werden al vroeg in de twintigste eeuw op orgel uitgevoerd, deels ook omdat er toen weinig grote componisten waren die nog voor orgel componeerden. De Vocalise , een 'woordloos' lied weliswaar geschreven voor sopraan of tenor maar meestal gezongen met 'ah'-klank, kun je dan ook op verschillende instrumenten uitvoeren en het orgel is daarvoor wel bijzonder geschikt. Dat geldt ook voor de Prélude in g omdat het basthema op pedaal kan worden gespeeld. Fragmenten van Smits' uitvoering van beide werken zijn op YouTube te zien.
Reitze Smits speelt dit alles met veel verve, met veel gevoel voor kleuring en technisch puntgaaf. In de Corelli-variaties, Rachmaninovs laatste pianowerk, weet hij de symfonische kwaliteiten van het orgel optimaal te benutten. Kortom, mij heeft hij ervan kunnen overtuigen dat ook Rachmaninovs muziek op een orgel tot zijn recht kan komen.
Verschillende arrangementen op deze cd zijn als bladmuziek uitgegeven bij Valeur Ajoutée tevens besteladres voor deze cd.