CD-recensie
© Siebe Riedstra, februari 2012
 |
Bach: Die Kunst der Fuge BWV 1080
Léon Berben op het Joachim Wagner orgel in Angermünde
Ramée RAM 1106 • 80' •
Léon Berben (1970) werd geboren in Heerlen, maar woont in Keulen, waar hij van 2000 tot de ontbinding in 2006 klavecinist was van ‘Musica Antiqua Köln’. Sindsdien wijdt hij zich aan een solistische carrière als organist en klavecinist, en publiceert hij over oude muziek. Bachs ‘Die Kunst der Fuge’ is bij hem dus in goede handen. Dit muzikale credo van de ‘vijfde evangelist’ bevat het totaal van Bachs theoretische kennis, maar ook al zijn geloof in de traditie van zijn grote voorgangers Frescobaldi en Buxtehude. Hij heeft het opgeschreven op vier notenbalken, een theoretische notatie die het werk lange tijd onterecht het luchtje van de studeerkamer heeft meegegeven – ook Frescobaldi noteerde zijn fuga’s op die manier
Is ‘Die Kunst der Fuge’ een onvoltooid meesterstuk of Bachs uiterste poging om de geleerde collega’s van de ‘Correspondierende Societät der musikalischen Wissenschaften’ voor een raadsel te stellen, dat met enig inzicht oplosbaar zou zijn? Organist en Bachkenner Kees van Houten heeft er een interessante theorie – en een oplossing – op losgelaten die zeker hout snijdt. Weg met de mythevorming en gebruik je verstand, is zijn devies (klik hier).
Voltooid of niet, vandaag de dag wordt ‘Die Kunst’ gespeeld in alle mogelijke bezettingen en instrumentaties, van Calefax tot strijkkwartet. De keuze voor het orgel lijkt voor de hand te liggen, maar komt in de praktijk verrassend weinig voor. In veel registraties van de complete orgelwerken van Bach ontbreekt het doodgewoon. Berben heeft het werk niet ‘vertaald’ naar een orgel met een stevige pedaalpartij, zoals Helmuth Walcha dat deed, maar houdt zich aan de originele notentekst. Hij kiest vlotte tempi, en brengt – heel smaakvol – versieringen aan zoals we dat ook kennen van Ton Koopmans Bachspel. Het historische instrument staat fraai in de ruimte, en de klank blijft door de slanke registraties doorzichtig.