CD-recensie
© Maarten Brandt, oktober 2020
Bruckner: Symfonie nr. 7 in E Wiener Philharmoniker o.l.v. Bernard Haitink |
 |
Recentelijk besprak ik voor onze site de de Blu-ray uitgave van het programma waarmee Bernard Haitink zijn 65-jarige loopbaan als dirigent heeft afgesloten (klik hier voor de bespreking). Bij die gelegenheid klonken achtereenvolgens het Vierde pianoconcert van Beethoven (met in de hoofdrol de onvolprezen pianist Emanuel Ax) en de Zevende symfonie van Bruckner. Het concert dat op de beeldplaat is gedocumenteerd werd op 31 augustus opgenomen in het Großes Festpielhaus te Salzburg, terwijl we hier het gedeelte horen van na de pauze, zij het dan vereeuwigd op de avond tevoren in dezelfde lokaliteit: 30 augustus. Dit middels een in eigen beheer door het orkest uitgebrachte cd-uitgave (hier te bestellen) die het verdient om met zorg in te lijsten en te koesteren. Want wat we hier horen is een wereld van verschil met de Blu-ray uitgave. Kenmerkten de vertolkingen van een en hetzelfde werk binnen een reeks in een week gegeven optredens onder Haitink zich met name in de periode van zijn chef-dirigentschap van het Concertgebouworkest door opvallende verschillen in benadering, niet in minst waar het de tempi betrof, de laatste jaren van zijn musiceren vallen juist op door een enorme consistentie wat dit betreft.
Dramaturgie
De hier voorbeeldig gedocumenteerde vertolking van Bruckner Zevende maakt dit op slag duidelijk, ook al zouden de aangegeven timings op de achterkant van het cd-hoesje anders kunnen doen vermoeden. Daarbij dient echter bedacht te worden dat het begin- en - aanzienlijk langere - slotapplaus daarbij zijn inbegrepen. De finale duurt dus niet 16'06 minuten, maar in werkelijkheid 13'25 en het eerste deel heeft een speelduur van ongeveer 21 en een halve minuut. Met andere woorden, Bruckners door Haitink - getuige de zeer onlangs door BBC 2 uitgezonden en fraaie documentaire van John Bridcut - zozeer geliefde Zevende symfonie duurt in beide gevallen op een aantal te verwaarlozen secondes na even lang. Afgezien van het scherzo - dat met een lengte van elf minuten langzamer is dan onder de meeste dirigenten - dus een opvatting die qua temporeel verloop absoluut niet extreem is te noemen.
In mijn recensie van de Blu-ray uitgave schreef ik onder meer het volgende: " Opvallend is wel dat het hoogtepunt in het adagio - in feite dé climax van de symfonie - niet het overstelpende effect sorteert zoals we dat van menige andere uitvoering, inclusief die van Haitink zelf, kennen. Of en zo ja dit tevens aan de opname moet worden toegeschreven valt niet geheel met zekerheid te zeggen, aangezien de imposante passage voor Wagnertuba's en hoorns waarmee de coda van het langzame deel begint juist wel rijk en gedifferentieerd van dynamiek is, hetgeen onverminderd geldt voor het einde van de hoekdelen. Ik sluit dus allerminst uit dat dit mede een gevolg is van een door Haitink bewust uitgekiende dramaturgie."
Ultieme doorzichtigheid
Wat die 'dramaturgie' in relatie tot de in het citaat genoemde passage voor Wagnertuba's en hoorns aangaat kan ik kort zijn, dit effect is door Haitink bewust nagestreefd en de impact hiervan komt in deze cd-uitgave nog imposanter over. Maar wat tevens zo vast staat als een huis is dat de climax in het adagio - in tegenstelling tot de indruk welke de Blu-ray disc wekt - wel degelijk overstelpend is en echt overkomt als het hoogtepunt bij uitstek van de hele symfonie. Wat blijft is inderdaad dat Haitink ook hier de impressie wekt Bruckner eerder vanuit Schubert, men denke aan het wiegende en zeer vloeiend genomen zangthema van het adagio, dan Wagner benadert en hij de Weners op een wijze laat spelen die soms neigt naar een grootschalig soort kamermuziek, met als uitkomst een ultieme doorzichtigheid.
Maar dat is nog niet het hele verhaal, want over de totale linie wint deze cd-uitgave het in termen van weergavetechniek op alle fronten van de Blu-ray editie, hoe boeiend op zich het ook is Haitink aan het werk te zien. Voor wie het daar om te doen is blijft dit natuurlijk een uniek document. Daar bestaat niet de geringste twijfel over. Net zo min als er twijfel over bestaat dat degenen die met de videoregistratie van het concert op 31 augustus waren belast duidelijk te kampen hebben gehad met het in goede banen leiden van de mastering, wat vooral inzake de dynamiek tot onevenwichtige momenten heeft geleid. Waarbij natuurlijk tevens zij aangetekend dat het Großes Festpielhaus niet bepaald de meest gedroomde ambiance is om een concert in vast te leggen.
Wonderwerk
Dat neemt niet weg dat het voor bovenstaande cd-uitgave verantwoordelijke team wonderwerk heeft verricht, met als gevolg een Zevende Bruckner die klinkt als een klok. En dat van A tot Z. Er hangt veel meer spanning in de lucht. Meteen al tijdens dat befaamde tremolo is de 'suspense' waar deze muziek het van moet hebben op en top voelbaar. Ook de baskant van de opname heeft aanzienlijk meer gewicht dan de Blu-ray disc, om van de volbloedige en reliëfrijke sonoriteit van het koper maar te zwijgen. Alles komt voller, zij het nooit wollig uit de luidsprekers. Hieruit blijkt nog eens ten overvloede dat het werk van een opnameteam duidelijke en soms zelfs verstrekkende gevolgen kan hebben voor het artistieke eindresultaat. Dit in zowel positief als negatief opzicht. Samenvattend: wie het om Haitinks voorlopige dan (hoogst waarschijnlijk) wel definitieve muzikale testament te doen is, kan niet om deze schitterend opgetekende uitvoering van 30 augustus heen. Via bovenstaande website kan een ieder deze luisterrijke productie aanschaffen. Dringend aanbevolen!