CD-recensie

© Kees de Leeuw, augustus 2021

Bij het herordenen van mijn cd-collectie heb ik 30 unieke cd's, met romantische en post-romantische orkestwerken van Vlaamse componisten een meer prominente plaats gegeven. Ik kreeg ze ooit spontaan van een bijzonder sympathieke Vlaming, die ze zelf had samengesteld. Cd's met mooie aangename muziek van goede, zij het geen geniale componisten, als Jef van Hoof, Arthur Meulemans, August de Boeck, Joseph Ryelandt, Willem de Mol, Maurits Deroo en Emiel Wambach. Sommige namen waren mij destijds nauwelijks bekend. Dat is niet zo verwonderlijk want onze orkesten spelen bar weinig muziek van onze zuiderburen, maar er zijn gelukkig inmiddels wel heel wat cd's met Vlaamse muziek verschenen, zoals de prachtige serie In Flanders fields van Phaedra, uitgaven van de Belgische radiozender Klara en van Naxos/Marco Polo.

Een beeld van de achttiende eeuw had ik nog minder. In het bijzonder voor Belgische muziek uit deze tijd is Et'cetera een belangrijk label. Onder meer Henri-Jacques de Croes, Henri-Joseph de Croes, Joseph-Hector Fiocco en Pierre (Pieter) van Maldere kregen al een plek in de catalogus. Nu komt Hébert [Aybert] Philippe Adrien Leemans (1741-1771) erbij.

Hébert Leemans kwam uit een muzikale familie met een vader die stadsbeiaardier van Brugge was én organist van de plaatselijke Sint-Donaaskathedraal. Drie broers van Hébert waren eveneens actief als organist. Een van hen organiseerde concerten waar talentvolle amateurmusici optraden. Dat gebeurde in privésfeer of voor een groter publiek. Zo kwam Hébert in contact met orkestmuziek.

Hij trok waarschijnlijk in 1765 naar Parijs, zo blijkt uit lokale nieuwsberichten. Al zijn bekende composities verschenen daar in de periode 1765-1771. De lichtstad was in die tijd als het ware de metropool voor klassieke muziek, met veel vraag naar publieke concerten. De concert spirituels die werden georganiseerd zijn daarvan het meest bekend geworden. Geen wonder dus dat in Parijs tussen 1750 en 1770 meer muziek werd uitgegeven dan in alle andere Franse steden samen.

Hébert Leemans had blijkbaar voldoende vertrouwen in eigen kunnen om naar de Franse hoofdstad te gaan en kreeg daarbij bovendien steun van zijn aristocratische doopmeter. Hij had genoeg connecties in betere kringen, zoals blijkt uit namen als de Gravin van Polignac, de Markiezin van Lestang en de Markies en de Markiezin van Seignelai. Een officiële aanstelling in een orkest lijkt Leemans niet te hebben gehad, maar wel leidde hij soms orkesten in private concerten. Zijn symfonieën werden in principe niet gecomponeerd voor publieke uitvoering en evenmin uitgevoerd in kerken, kloosters e.d. Ze kwamen wel aan bod ten huize van gefortuneerde aristocraten die orkesten huurden of die zelfs in dienst hadden.

Naast componeren gaf Leemans, die als virtuoos gold, onderricht in cello en zang. Blijkbaar leidden zijn activiteiten tot flinke welstand want hij liet zijn vrouw en twee kinderen bepaald niet in arren moede achter toen hij plotseling stierf. Zijn onverwachte dood schijnt verklaarbaar omdat het geslacht Leemans niet al te sterk lijkt te zijn geweest. Zijn vader overleed al betrekkelijk jong en een broer op nog jongere leeftijd.

Hébert Leemans was, getuige zijn bezit, zijn goede contacten en uitgaven van zijn muziek, zeker succesvol. Had hij langer geleefd en zou hij zich verder ontwikkeld hebben als componist, dan zou hij nu, 250 jaar na zijn overlijden, waarschijnlijk niet in vergetelheid zijn geraakt.

Leemans componeerde tenminste 14 symfonieën, maar vrijwel zeker nog ee aantal meer. Hij hield daarbij rekening met de mogelijke beperkingen van de orkesten van zijn adellijke broodheren. De symfonieën kunnen ook door alleen strijkers worden uitgevoerd en in sommige werken kunnen de hobo's door klarinetten worden vervangen. Op papier lijkt dat beperkend maar in de praktijk bleek Leemans zeer inventief en creatief, wat blijkt uit deze composities die, zeer gevarieerd en levendig, van een wat hoger niveau zijn dan de meeste symfonieën die verschenen in de overigens prachtige serie Contemporaries of Mozart (Chandos).

Over Vlad Weverbergh en Terra Nova Collective heeft mijn collega Siebe Riedstra al het nodige geschreven klik hier). Ik sluit me bij zijn enthousiasme aan: het is een bevlogen ensemble onder een uitstekende leidsman. Er volgen nog enkele cd's in het kader van een project rond de tweehonderdvijftigste sterfdag van Hébert Leemans. Hopelijk worden er hierbij nog meer symfonieën op cd vastgelegd.

Eerder dit jaar besprak ik een cd van Henri-Jacques de Croes (klik hier) door het nog piepjonge ensemble le Pavillon de Musique. Zowel de muziek als de uitvoering waren een aangename verrassing en dat geldt ook voor deze cd.

(Opnieuw) Luisterend naar mijn collectie cd's met vooral Vlaamse orkestmuziek constateer ik dat het Belgisch muziekleven zowel qua componisten als uitvoerenden meer te bieden heeft dan ik voorheen dacht. Ik verwacht dat nieuwe projecten van Terra Nova Collective (en Le Pavillon de Musique) deze indruk niet alleen zullen bevestigen maar ook verder versterken.

index