CD-recensie

Gregor Joseph Werner,

de voorganger van Joseph Haydn (2)

© Gerard van der Leeuw, februari 2023

Voor zijn tweede cd met werk van Gregor Werner (klik hier voor deel 1) koos dirigent Lajos Rovátkay voor een achttal composities die met rouw, boete en inkeer te maken hebben: een van de drie door Werner gecomponeerde Requiems, dat in c-klein (1763); een drietal inleidingen bij oratoria - Der verlorene Sohn (1747), Absalon (1743) en Job (1748) - en een tweetal responsoria - In monte oliveti en Ecce vidimus eum - voor de Stille week; een Sonatine in g-klein (1759) en de boetepsalm Miserere mei Deus (1764).

De drie inleidingen bij de oratoria, bestaande uit een langzame inleiding en een fuga, zijn drie van de zes door Haydn in 1804 uitgegeven ‘VI Fugen in Quartetten auf zwey Violin, Viola und Violonzell von G. J. Werner Weyland Kapelmeister S.D. des Fürsten N. Esterházy etc.etc. / Aus besonderer Achtung gegen diesen berühmten Meister nun herausgegeben von dessen Nachfolger J. Haydn / S.D. dem regierenden Fürsten N. Esterházy Capitän der K. Hungarischen adelichen Leibgarde etc. Ehrfurchtsvoll zugeeignet von dessen gehorsamsten Dienern Artaria et Comp.’

Nog heel lang heeft men gedacht dat de niet op het titelblad vermelde langzame inleidingen door Haydn zelf waren gecomponeerd. Maar in 1963 kon de Hongaarse musicoloog László Somfai in het Haydn Jahrbuch de ware componist van deze werken bekend maken.*

Uiteraard worden die werken hier in hun originele vorm, dus met basso continuo uitgevoerd.

En wat een schitterende muziek is dit alles niet. Neem nu alleen al het Miserere, dat Werner als volgt omschreef:

Miserere mei Deus, da cantare al Sabbato Sancto per il Matutino a 4 voci in Contrapuncto Semplice alla imitatione Romana del Signore Gregorio Laeti italiano del Gregorio Werner del Anno 1764.

Dus een vierstemmig stuk naar het voorbeeld van een Italiaans componist. Wie die geheimzinnige ‘Gregorio Laeti’ wel mag wezen? Het is Werners latinisering van Gregorio Allegri (1582 1652), wiens beroemde Miserere telkenjare in de Stille week in de Sixtijnse kapel gezongen werd. Maar waar Allegri van hoge stemmen gebruik maakt, gebruikt Werner juist donkere bassen. Zoals Rovátkay in het tekstboekje schrijft:

Die sehr schlichte contrapunctus-simplex-Satzweise Allegri’s übersetzt Werner in eine immer noch recht einfache, aber ungleich persönlichere Musiksprache. Werner bestückt seine besonders sorgf ä l t ich gewähl ten archaischen Klangfolgen durch Vorhaltsdissonanzen und allerlei ‘moderne’ Klangschärfungen in erstaunlicher Bruchlosigkeit.

Erg mooi ook het ook al donker getinte Requiem met de hier en daar solistische passages van de alt- en tenortrombone. Een bijzonderheid in dit Requiem is het Homo natus de muliere uit de Tweede Nocturne van het Dodenofficie.

Eigenlijk is het dit alles horende volstrekt onbegrijpelijk dat deze muziek zolang onbekend is gebleven. Maar er is goed nieuws: na deze twee opnamen, komen er met dezelfde uitvoerenden nog twee!

Over de uitvoering van dit alles niets dan goeds. Het klein bezette La festa musicale uit Hannover speelt grandioos, enthousiast en precies. Let alleen al eens op de twee trombones in het Requiem. Het Voktett Hannover zingt magnifiek. En ook de solisten musiceren op zeldzaam hoog niveau. Dit is een cd om te koesteren.

Werner maakte zijn eigen grafschrift, waarin hij God deemoedig om vergeving bidt mocht hij al te drieste dissonanten geschreven hebben:

Dich aber großer Gott!
Bitt Er in höchster Noth,
Du wolltest die Dissonanzen,
Von ihm gesetzt zu frey,
Verkehrn in Consonanzen
Durch seine Buß und Reu.

Weil er die letzt Cadenz sodann ins Grab gemacht,
Ist folglich all sein Müh zum guten Schluß gebracht.
O Heiland, nehm ihn auf zu deinem Himmels-Chor,
den nie ein Aug gesehn, noch ghört ein menschlich Ohr.

Wann dann die groß Posaunen
Wird rufen zum Gericht,
Mit aller Welt Erstaunen
Alsdann verdamm ihn nicht.

Dich aber frommer Wandersmann,
Ruff ich um ein Gebettlein an.

___________
* Zie zijn Haydns Tribut an seinem Vorgänger Werner in: Haydn Jahrbuch 1963/64 (Wien: Universal Edition, 1965), p. 75–80.

index