CD-recensie

 

© Gerco Schaap, december 2013

 

Richard Wagner - Organ Fireworks - Overtures & Preludes, transcribed by Edwin Lemare & Erwin Horn

Tannhäuser (ouverture) - Parsifal (prélude) - Der Fliegende Holländer (ouverture) - Tristan und Isolde (prélude)- Die Meistersinger von Nürnberg (prélude)

Hansjörg Albrecht,
Kleuker- en Cavaillé-Coll-/Mutin-orgel St. Nikolai, Kiel (D)

Oehms Classics OC 690 60' (sacd)

www.oehmsclassics.de

 

Wagner at the Organ - The transcriptions of Edwin Lemare

Die Meistersinger von Nürnberg (prélude) - Tannhäuser (pelgrimskoor) - Tristan und Isolde (Vorspiel und Liebestod) - Lohengrin (prélude) - Lohengrin (prélude derde akte en bruidsmuziek) - Götterdämmerung (Siegfrieds Trauermarsch) - Die Walküre (Feuerzauber en Walkürenritt)

Jonathan Vaughn, Harrison & Harrison-orgel St. Mary Redcliffe, Bristol

Regent Records REGCD394 75'

www.regentrecords.com

   

 

 

 


Zowel opera- als orgelliefhebbers betreuren het dat Richard Wagner, wiens tweehonderdste sterfdag dit jaar werd herdacht, geen solowerken voor orgel heeft geschreven. Maar in die leemte werd ruim een eeuw geleden al voorzien door de Engels-Amerikaanse concertorganist Edwin Lemare (1866-1934). De jonge Lemare was een poëet, een gepassioneerde idealist en een volbloed romanticus, en was vooral geïnteresseerd in de muziek van zijn tijd: Liszt, Dvorák, Tsjaikovski, Elgar en ... Wagner. 'De aantrekkingskracht van een orgel', zei hij, 'ligt in de grond in het spirituele, dan wel het emotionele. Er is iets in een orgel dat ons begrip te boven gaat. Het orgel komt dan ook tot ons via de kerk, en het maakt weinig uit in welke kerk dat is.' Voor hem suggereerden de diepe vibraties die prestanten teweeg kunnen brengen iets goddelijks. Nu mag dat allemaal erg verheven klinken, wie eenmaal het Pelgrimskoor uit Wagners opera Tannhäuser in de bewerking van Liszt of het voorspel tot Parsifal in de transcriptie van Lemare op een orkestraal orgel heeft gehoord, kan zich wel iets voorstellen bij Lemare's opvattingen. Hij hoorde in Wagners muziek zoveel emoties die hij in de klassieke orgelliteratuur miste, dat hij zich erop toe ging leggen om die muziek zo realistisch mogelijk op een orgel te kunnen vertolken. Daartoe ontwikkelde hij allerlei nieuwe technieken in het orgelspel om de effecten van een symfonieorkest te reproduceren. Daarmee bracht hij het concertspel rond de eeuwwisseling definitief op een hoger plan. Maar niet iedereen in de orgelwereld kon en kan zich vinden in orgelbewerkingen van symfonische muziek, en ook 'Wagner op het orgel' is voor menigeen een brug te ver, laat staan 'Wagner in de kerk'.

Voor hen die wél kunnen genieten van Wagner-bewerkingen op orgel verschenen dit jaar twee cd's waarmee zij hun hart kunnen ophalen. Voor het label Oehms speelde organist Hansjörg Albrecht jaren geleden al eens een cd vol met orgelbewerkingen uit de Ring op de orgels van de St. Nikolai in Kiel . Voor zijn tweede Wagner-cd stelde hij een soort orgelsymfonie van een uur samen, bestaande uit een Introductie ( Tannhäuser -ouverture), een Adagio (Voorspel tot 'Parsifal'), een Scherzo ('Fliegende Holländer'-ouverture), een Intermezzo (Voorspel tot 'Tristan und Isolde') en een Finale (Voorspel tot 'Die Meistersinger von Nürnberg') (klik hier voor de recensie van Siebe Riedstra). Een aardig concept, goed voor een uur Wagner.

In Kiel beschikt men over een soort 'hybride orgel': een Cavaillé-Coll-/Mutin-koororgel (in 1921 gebouwd voor Tourcoing, Fr.) dat daar in 2004 werd geplaatst en voorzien van elektrische speeltractuur naast de bestaande mechanische, zodat het instrument elektrisch verbonden kon worden met het hoofdorgel van Detlef Kleuker (1965) dat in 1997 al was geëlektrificeerd en geherintoneerd door E. Ottes. Het resultaat is een groot orkestraal orgel dat vele fraaie geluiden in zich bergt, verrassend goed mengt maar in sommige fortepassages wat 'overdone' klinkt.
In het cd-boekje heeft de organist een denkbeeldig gesprek met Richard Wagner, waarin deze zich verbaast over het feit dat zijn ouvertures op een orgel klinken, 'dat instrument van de kerk dat langzamerhand onder het stof raakt, wachtend op de eeuwigheid...'.

De andere cd biedt een kwartier méér Wagner en niet eens zo veel overlappingen met de hiervoor besproken cd. Jonathan Vaughn (1981) is, na Organ Scholar aan St. George's Chapel (Windsor) en St. John's College (Cambridge) en Assistent Director of Music in St. Edmundsbury te zijn geweest, nu Assistent Organist in de Kathedraal van Wells. Daar is hij belast met het orgelspel in de diensten en het stimuleren van de talenten van de choirboys, en geeft hij orgelles op de Cathedral School. Ongelooflijk dat zo iemand ook nog tijd vindt om negen veeleisende orgeltranscripties van Wagner-ouvertures en tussenspelen op te nemen op een groot concertorgel dat hij bepaald niet wekelijks bespeelt. En dan te bedenken dat de klankbalans achter de speeltafel van het orgel in St. Mary Redcliffe Bristol verre van ideaal is!
Toch zijn Vaughns vertolkingen op deze cd van het hoogste niveau, zowel technisch als qua voordracht. Dat hoor je meteen al aan de manier waarop hij de Meistersinger- ouverture neerzet: gedurfd, met groot technisch raffinement, perfect in registratie en zwelkastgebruik, alle thema's en motieven die Wagner in de Ouverture heeft verwerkt, komen er feilloos uit. En ditzelfde kun je over de overige acht stukken zeggen.
Het grote Harrison & Harrison-orgel in de kerk van St. Mary Redcliffe heeft alle kenmerken en mogelijkheden van een groot concertorgel en is dan ook uitstekend toegerust voor alle speel- en registratietechnieken die Lemare verlangt bij het spelen van zijn transcripties. Het heeft een enorm dynamisch bereik, van amper hoorbaar tot overdonderend. De kerk heeft geen overdadige akoestiek, maar dat past juist heel goed bij deze 'theatermuziek'. Zelfs als je geen binding hebt met de inhoud van Wagners opera's zoals ondergetekende, blijft deze muziek fascinerend omdat ze zo goed is gecomponeerd én zo goed is vertaald naar een orkestraal orgel. Wie wél is geïnteresseerd in wat zich in de desbetreffende opera's afspeelt, kan terecht bij de (Engelse) toelichting in het cd-boekje, waarin ook de historie en de 71 stemmen tellende orgeldispositie staan vermeld.

Voor liefhebbers van Wagner-orgels zit er maar één ding op: beide cd's aanschaffen. En op het stapeltje cd's leggen die erom vragen om op een flink volume afgespeeld te worden.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links