CD-recensie

Vier intrigerende producties van TRPTK

© Aart van der Wal, juli 2018

In januari 2015 ging het Nederlandse platenlabel TRPTK (spreek uit: 'triptik') van start, een initiatief van Brendon Heinst (de covers tonen hem ook als een uitstekend fotograaf!) en Luuk Meijssen. Het tweetal werd gedreven door de vaste overtuiging dat er in muziekland iets danig mis was en dat er alle aanleiding was om daarin rigoureus verandering te brengen. Kleinschalig weliswaar, maar dat maakte er hun bijzondere missie niet minder om: het maken van audio- en videoproducties van een zo hoog mogelijke artistieke en technische kwaliteit en in een repertoire dat allesbehalve alledaags is.

Hoe bijzonder is dit eigenlijk, die zo hoog mogelijke artistieke en technische kwaliteit, zult u misschien zeggen? Immers, willen de meeste productiebedrijven in dit metier dit niet? En waarom zou TRPTK er in artistiek opzicht hogere normen op na (kunnen) houden dan vrijwel alle andere labels? Bovendien, ronkende promotieteksten getuigen doorgaans van weinig tot geen realiteitszin. Alsof reclamemakers op een andere planeet huizen. Dat ervaren we dagelijks, in kranten, tijdschriften, folders en op radio en tv. Promotie die vaak zelfs niet te scheiden is van leugen, bedrog of - in milderde vorm - overdrijving, met her en der uitschieters die van regelrechte onzin getuigen.

Geen sector die eraan ontkomt. Neem nu audio. Wie al wat langer meeloopt weet als geen ander dat wat als revolutionair of nieuw wordt aangekondigd, weinig anders is dan oude wijn in nieuwe zakken. Een simpel voorbeeld: wie een versterker uit de jaren zeventig van toen rond de zeshonderd echt guldens aan een stevige opknapbeurt onderwerpt (een klus die hoogstens een paar honderd euro vraagt), zal ontdekken dat die net zo goed 'klinkt' (een versterker mag eigenlijk niet 'klinken') als een versterker die nu 2000 euro of meer moet kosten. Als iets niet echt nieuw is? Dan maken we het nieuw. Zeker in het audiodomein en vooral in wat onder 'high-end' wordt verstaan, wordt nog steeds veel onzin uitgekraamd, en uiteraard daarop verkocht. En wie geld teveel heeft? Een draaitafel van een slordige 100.000 euro is geen uitzondering, zoals er ook versterkers te koop zijn voor de prijs van een nieuwbouwwoning.

Plaatje draaien...

Eigenzinnig
Ieder project heeft per definitie recht op een eigenzinnige benadering. Bij TRPTK is er zelfs een heuse filosofie aan verbonden, die op de website te lezen is. Maar eerst een kritisch puntje wegwerken. De site is viertalig: Nederlands, Frans, Duits en Engels. So far so good. Dan zou je dus verwachten dat op het Nederlandse deel die filosofie in het Nederlands staat opgetekend. Maar nee hoor, die is toch echt in het Engels, nota bene onder de Nederlandse kop 'Filosofie'. Dat kan natuurlijk niet en dat zal ik zeker bij TRPTK onder de aandacht brengen, maar vooralsnog volstaat dat het gedachtegoed van TRPTK er kort gezegd op neer komt dat het bedrijf zich ziet als een 'beweging die zich verzet tegen de afbraak van de kwaliteit en de emotionele impact van geluidsopnamen'. In het verlengde daarvan (feitelijk aan het begin) staat daar de artiest die zijn unieke boodschap wil overbrengen en in TRPTK het ideale medium ziet om die op de best mogelijke manier tot werkelijkheid te promoveren.

Echter, is hier enig nieuws onder de zon? Nee, want ik kan nog wel veertig labels noemen die hetzelfde doel nastreven en daarin bovendien uitstekend weten te slagen. Wie onze recensies regelmatig volgt kent ze en hoef ik er niets over te vertellen. De bewijzen in de vorm van sublieme producties zijn er, in overvloed zelfs: 'The proof of the pudding is in the eating,' luidt dat bekende Engelse spreekwoord.
Maar toch, anders dan de meeste andere labels kent TRPTK wel degelijk een bijzondere strategie: dat de muziek, de artiest en de opnamefaciliteiten niet worden ingezet met als belangrijkste doel het commercieel gewin, maar uitsluitend en alleen omdat het label de kunst als passie heeft. Daar hoort ook de opnamekwaliteit bij op basis van de nieuwste technologie omdat - ik lees het in de filosofie - alleen daardoor de muzikale emotie zo transparant mogelijk kan worden weergegeven. Muziek die zo wordt vastgelegd zoals de artiest het heeft bedoeld; en geen grammetje minder. Het gaat er niet alleen om wat de musicus speelt en hoe hij het speelt, maar vooral: waarom.

In de Lutherse Kerk in Haarlem

Commercie
Nu moet het niet al te zwart wit worden uitgelegd: dat er geen commerciële kant aan zou kleven. Zelfs de allermooiste muziek (evengoed als de allerslechtste) vraagt om een commerciële inspanning. Zelfs in de Middeleeuwen (en die periode ligt al heel ver achter ons) konden componisten en muzikanten niet van de wind leven, moest er brood op de plank komen, het liefst met enig beleg. Maar ook later bleef dat een belangwekkende trend: geld verdienen met muziek. Wie bijvoorbeeld de correspondentie van Beethoven met zijn vele uitgevers enigszins heeft gevolgd, weet natuurlijk ook wel dat alle hoog gestemde doelen ten spijt Beethoven een ware rasonderhandelaar was waar het ging om het aan de man brengen en houden van zijn muziek. Hij speelde het zelfs klaar om uitgevers met hetzelfde stuk te bedienen, zonder dat ze dat van elkaar wisten. Maar ook als het spel volgens alle letteren der kunst wordt gespeeld weten we dat zonder winstgevendheid ieder economische activiteit uiteindelijk ter ziele gaat en de curator komt aanbellen.

Wie wel passie heeft voor kunst maar geen geld, komt niet ver. TRPTK moet zich dus wel richten op het maken van winst, maar dat hoeft niet over over de ruggen van de muzikanten. Het model is duidelijk: het zijn de muzikanten die door hun creaties TRPTK commerciële legitimiteit geven, en het is TRPTK die de musici een uitgelezen platform biedt. Daar is niets mis mee, integendeel.

Winning label
Vanuit het perspectief van de muziekliefhebber (die per slot van rekening alleen maar in de muziek is geïnteresseerd) liggen de kaarten duidelijk: hij wil 'zijn' muziek in optima forma genieten, om het even of hij de prioriteit bij de artistieke inhoud, de opnamekwaliteit of bij beide legt. En dan blijkt TRPTK een 'winning label' te zijn. Het feest begint bij het repertoire dat bijzonder zo niet uniek is, het wordt voortgezet in fenomenale uitvoeringen, met als waardige hekkensluiter de opnamekwaliteit die getuigt van een grote affiniteit met het begrip klank. En dat proces speelt zich af in een uitgesproken nichemarkt. Ik moest in dit verband gelijk denken aan het Duitse toplabel ECM van Manfred Eicher: een zeer klein gezelschap gedrevenen die soortgelijke uitgangspunten hanteren en binnen de nichemarkt naar de hoogst haalbare kwaliteit streven. Al houdt ECM zich uitsluitend bezig met stereo-opnamen en niet, zoals TRPTK, ook met 5.1-kanaals surround, en dan ook nog eens in de meest uiteenlopende formaten.

Artem Belogurov en Maya Fridman in de Lutherse Kerk in Haarlem

Bijzonder platform
Dankzij TRPTK krijgen (top)musici een bijzonder platform aangeboden dat hen de mogelijkheid geeft om hun muzikale talenten aan een breder publiek te presenteren, onverschillig of het om audio- of videoproducties gaat. Dat is wat iedere musicus wil: de presentatie in de best denkbare vorm, want de opnamekwaliteit en de mastering staan duidelijk en consequent op high-end niveau. Voor alle duidelijkheid: dat is dus niet het soort gemanipuleerde 'high-end' dat in de popcultuur met behulp van elektronische gimmicks zijn kronkelige weg heeft gevolgd.

De projectmatige benadering van TRPTK is niet uniek in zijn soort. Sterker nog, dat doen alle labels, onverschillig of dat project begint bij het repertoire of bij de artiest. Dat moet ook wel, want op een slof en een schoen komt er uiteraard niets van terecht. Daarbij is crowdfunding als financiële basis evenmin uitzonderlijk. Integendeel, het lijkt zelfs steeds meer populair te worden, want anders dan vroeger moet de artiest tegenwoordig geld meebrengen, geheel of gedeeltelijk ter financiering van het project. Studioruimte moet worden gehuurd, technici en kantoorstaf worden betaald, met in de slotronde nog de marketing en distributie.

Hoe werkt dat bij TRPTK? Eigenlijk heel simpel. De artiest krijgt 50% van de winsten van elke cd, usb of download (in dit metier een riante vergoeding). Om als label dan toch nog enige winst te maken worden ook de kosten gedeeld en betaalt de artiest de helft van de opnamekosten. Lukt dat niet, dan komt crowdfunding of een andere externe financieringsbron in beeld.

Het InterContinental Ensemble in de Lutherse Kerk in Haarlem

Artiest en repertoire
Het kwam al eerder aan de orde: of de artiest bepaalt het repertoire, of het repertoire bepaalt de artiest (dat kennen we ook van het landelijke concertrepertoire). Het concept moet ergens beginnen. Het heeft er alle schijn van dat wat TRPTK betreft het bij de artiest begint. Dat hij of zij de overtuigende ideeën heeft aangedragen en dat het label er vervolgens mee aan de slag gaat. Als het zo gaat is dat tevens de verklaring voor het feit dat het daardoor als zo'n buitengewoon interessant parcours uitpakt. Dat bleek overigens al eerder, met het album 'Lacrymosa' van de Oekraïense componist Maxim Shalygin (vorige maand hier besproken).

Winst winst winst. in de beste betekenis van het woord. Niet alleen het repertoire blijkt uitermate boeiend, ook de vertolkingen en de opnamen bewegen zich op topniveau. Dit is echt geen alledaagse kost en dat dit binnen onze beperkte landsgrenzen überhaupt mogelijk is, mag best enig gevoel van trots oproepen. Waar nog bijkomt dat deze albums er duidelijk het bewijs van zijn dat jonge musici met grote muzikale en technische bagage nieuwe wegen hebben gezocht en gevonden en zich daarbij, wel of niet bewust, hebben weten te onttrekken aan wat anders onvermijdelijk zou zijn geweest: dat anderen en dan vooral recensenten hun prestaties vergelijken met wat er op dit vlak aan vooraf is gegaan. Maar ook op heel ander gebied spreekt uniciteit boekdelen: zo heeft Maya Fridman zelf de bewerking gemaakt van Prokofjevs De vurige engel; en dat heeft ze meer dan voortreffelijk gedaan. Dit arrangement voor cello en piano bevat alle belangrijke ingrediënten die Prokofjev in zijn huiveringwekkende opera heeft verwerkt. De wetenschap ook dat deze twee uur durende opera volgens Miaskovski 'meer is dan alleen muziek'. Kwelling en obsessie, reïncarnatie en bloedstollende hysterie, maar ook een werk dat vervuld is van een bijzondere poëtische schoonheid. Wie een dergelijke bewerking kan maken moet al een groot musicus zijn. Met als extra bijzonderheid dat de door Artem Belogurov bespeelde vleugel door onder meer Mahler en Diepenbrock is gebruikt. En zo vallen er over ieder album veel interessante details te melden.

De Érard-vleugel waarop o.a. Mahler en Diepenbrock hebben gespeeld

Opnametechniek
Eerst een kleine kanttekening: opnamedatum en -locatie worden niet vermeld, terwijl de gebruikte apparatuur nu juist wel - soms zelfs tot in detail - wordt gespecificeerd. Ik noem microfoons en microfoonvoorversterkers van Sonodore (uit de stal van Rens Heijnis), bekabeling van Furutech, A/D-D/A conversie van Merging Technologies, monitorluidsprekers van onder meer KEF en Dutch & Dutch, hoofdtelefoonversterkers van Questyle en Sennheiser HD800s hoofdtelefoons. Het is slechts een greep uit het gebruikte arsenaal (zo zag ik ook nog versterkers van Hegel, Avalon en Primare, speakers van Vivid Audio, kabels van Mogami en zo verder voorbijkomen). Over de toepassing van al dit moois kunt u op de site van TRPTK onder het kopje 'Recordings' het nodige lezen.

De nieuwe studio aan de Texasdreef in Utrecht

Beste van het beste
Dan is er de winkel waar de eindproducten kunnen worden gekocht. Daar vindt u de cd's, downloads en usb drives in de resoluties 44.1, 96 en 192 kHz 24 bits; 352.8 kHz 32 bits (DXD); 2.8 MHz 1 bits (DSD64); 5.6 MHz 1 bits (DSD128) en 11.2 MHZ 1 bits (DSD256), desgewenst in stereo of 5.1 surround.

Alle opnamen worden gemaakt op speciaal daarvoor uitgezochte locaties (Heijst: "Ik zie akoestiek dan ook wel echt als instrument. Waar een pianist een specifieke piano kiest voor een stuk of voor een album, kiezen wij een akoestiek die perfect bij het stuk past en het een nieuwe dimensie geeft.") De montage en mastering vindt plaats in de onlangs geopende, splinternieuwe, door AcousticMatters ontworpen studio aan de Texasdreef 26 in Utrecht (de verhuizing vanaf de locatie in Baarn zal heel wat voeten in de aarde hebben gehad). Dit is de thuisbasis waar de mastering van de gemaakte opnamen plaatsvindt. Daar wordt ook een ander gezond uitgangspunt van TRPTK in de praktijk gebracht: 'We willen ook tijdens met masteringproces het beste van het beste, al is datgene dat in de opname verloren is gegaan niet meer terug te halen. Maar geen compromissen en zo ver mogelijk wegblijven van limiting en compressie, waarbij het niet uitmaakt wat we op dat moment onder handen hebben: een rockband, een klassiek trio of een blaasensemble. Onze technici weten precies hoe ze de beschikbare middelen zo optimaal mogelijk moeten inzetten'. Glashelder en wat mij betreft absoluut overtuigend. Voor u geldt dan alleen nog 'The proof of the pudding is in the eating'. Daarbij zult u wel de karige speelduur van The Invisible Link en nog kariger, The Fiery Angel, voor lief moeten nemen. Maar bedenk wel: het glas is in dit geval meer dan halfvol!

index