CD-recensie

© Aart van der Wal, januari 2022

Het is een interessante vraag: of onze westerse muziekgeschiedenis een andere wending zou hebben gekregen als vrouwelijke componisten ten opzichte van hun mannelijke collega's (of echtgenoten!) veel meer kansen zouden hebben gehad. Twee namen die in dit verband vrijwel onmiddellijk bij menigeen zullen opborrelen: die van Clara Schumann, geboren Wieck en Alma Mahler, geboren Schindler. Een definitief antwoord op die vraag moet helaas uitblijven, maar wie de meetlat langs hun composities heeft gelegd zal ongetwijfeld tot de conclusie zijn gekomen dat het met het werk van de beide dames alleszins 'meevalt': ze verstonden hun vak zogezegd, maar schreven ook inspirerende muziek, veelal in de kleine vorm. Muziek dus die zeker mag worden gehoord, al staat zij nog steeds (en waarschijnlijk voor eeuwig) in de schaduw van al die componerende mannen.

Maar Clara en Alma uiteraard niet alleen, al kwam er met de komst van de Romantiek enigszins een kentering, hetgeen zich in de twintigste eeuw - gelukkig! - nog behoorlijk zou gaan toenemen. Ik zal u de namen besparen, u kent ze ongetwijfeld , en zelfs in het domein van de eigentijdse muziek zijn er inmiddels vele aan te wijzen.

Met onze kennis en onze instelling van nu teruggrijpen naar zoals het rond het midden van de negentiende eeuw toeging is alleen in theorie mogelijk, want er zijn nu eenmaal geen praktische raakvlakken tussen het heden en dat verre verleden; althans niet vanuit sociaal of maatschappelijk oogpunt. Zo is het voor ons, met de vrouwenemancipatie nog zo duidelijk op ons netvlies, onvoorstelbaar dat Gustav Mahler zijn getalenteerde Alma letterlijk verbood om nog langer te componeren en dat zij zich misschien tandenknarsend maar toch gedwee daarin wist te schikken|. Wie naar haar liederen luistert, beseft algauw dat het alleen al in creatief opzicht een hardvochtige maar bovenal onterechte eis van haar toch zo dierbare echtgenoot was. Al was het een onmiskenbaar feit dat haar Gustav boven alles en iedereen uittorende, hij groot gezag genoot en op muzikaal gebied als vrijwel onweersproken autoriteit door het leven ging.

Clara Schumann had het wat dit betreft gemakkelijker, al stond ook zij, vergeleken met haar Robert, als componiste op het tweede plan. Zoals ook Fanny Mendelssohn het in dit opzicht moest afleggen tegen haar broer Felix. Dat talent zich evenwel niet verloochent geldt ook voor die componerende dames die door de heersende mores in de schaduw moesten blijven.

Of het - tenminste in zekere zin - lotsverbondenheid moet worden genoemd laat ik liever in het midden, maar natuurlijk is er de verbintenis tussen Clara en Robert Schumann (ze waren tenslotte getrouwd) en hun uit vriendschap geboren verbinding met Johannes Brahms. Dat heeft dan in dit geval twee cd's van Canadese huize opgeleverd waarvan de twaalf liederen van Clara eigenlijk het meest interessant zijn.

Echt overtuigd heeft deze uitgave mij helaas echter niet. De beide symfonieën zijn al lang en breed beschikbaar in talloze modelvertolkingen en dito opnamen, terwijl de sopraan Adrianne Pieczonka niet bepaald excelleert in dictie en verstaanbaarheid, terwijl ik al evenmin voor haar muzikale verbeelding van deze liedteksten warm kon lopen.

De bedoeling van dit project was, zo las ik in het boekje, om Clara, Robert en Johannes in een bepaalde context te plaatsen : die van hun gezamenlijke bijdrage aan de negentiende-eeuwse cultuur. Afgezien van het feit dat dit neerkomt op het regelrecht opentrappen van een open deur is de discografie op dit punt al meer dan ruim voldoende voorzien en hebben de meeste liefhebbers heus wel deze beide symfonieën van respectievelijk Schumann en Brahms lang en breed in de kast staan, in bovendien technisch en interpretatief betere uitvoeringen. Wat mij betreft dus oferbodig. Die hoeven wat dit betreft dus echt niet 'in context te worden geplaatst'. Terwijl men voor de liederen van Clara ook elders en bovendien beter terecht kan. Ook de kwaliteit van de opnamen (hoorbaar op twee verschillende locaties gemaakt) onderscheidt zich in die zin niet.

index