CD-recensie
© Aart van der Wal, oktober 2017
In Excelsis Deo - Au temps de la guerre de Succession d'Espagne Valls: Missa Scala Aretina (Barcelona, 1702) Desmarest: Messe à deux choeurs et deux orchestres (Versailles, 1704) Musiques au temps de la Guerre de Succession en Catalogne*: Batalla Imperial (Kerll) - El Cant des Aucells (anon./Savall) - Catalunya comptat gran (Anon./Savall) - Catalunya triomfant (instrumentaal & hymne) - Catalunya en altre temps (anon./Savall) La Capella Reial de Catalunya, Le Concert des Nations o.l.v. Jordi Savall |
 |
In Catalonië hebben ze het maar moeilijk in het niet aflatend streven naar onafhankelijkheid tegenover de regering in Madrid die aan een waar blokkadeoffensief is begonnen. Misschien dat de twee grote missen van respectievelijk Francesc Valls en Henry Desmarest enige balsem op de getergde zielen kunnen brengen? Al is er in deze uitgave ook een vijftal stukken opgenomen die werden gecomponeerd ten tijde van de Spaanse Successieoorlog (1701-1713) in datzelfde Catalonië. We weten het al eeuwenlang: oorlog, maar ook politieke en sociale onrust zijn vaak met muziek verweven. Die muziek hoeft dan zeker niet 'vechtlustig' of opstandig te zijn, maar kan ook datgene bieden dat alleen aan haar is voorbehouden: als boodschapster van troost en verlichting. Alleen al de hymne 'Catalunya Comptat Gran' uit anonieme bron en dan ook nog eens uitgevoerd zoals hier...
Hoewel ieder op hun typisch eigen terrein hebben Jordi Savall, Nico van der Meel (de drijvende kracht achter het ensemble Camerata Trajectina) en Werner Herbers (de grondlegger van de Ebony Band) iets heel bijzonders met elkaar gemeen: hun zoektocht naar in vergetelheid geraakte muziek uit een ver achter ons liggend tijdperk. En dan vooral muziek die dat juist niet verdient. Bij Jordi Savall met zijn La Capella de Catalunya, Hespèrion en Le Concert de Nations is dat al niet anders, zij het dat hij een aanmerkelijk groter terrein bestrijkt; en dan bovendien in de meest letterlijke zin: Marco Polo's Zijderoute is hem musicologisch net zo vertrouwd als de muziek uit de tijd van Christopher Columbus of Johann Sebastian Bach. Savall en zijn ensembles doen grenzen vervagen, er zijn altijd weer de fascinerende vondsten van werken waarvan je je afvraagt hoe het toch mogelijk is dat die zo lang op herontdekking moesten wachten. Zo ook de grote mis voor twee koren en twee orkesten van Desmarest (de mis van Valls is bekender en werd door collega Siebe Riedstra al eerder besproken: klik hier) op deze weer schitterend verzorgde 'In Excelsis Deo, Au Temps de la Guerre de Succession d'Espagne'. Het 'boekwerkje' bevat maar liefst meer dan tweehonderd pagina's tekst die wordt verluchtigd met de fraaist denkbare afbeeldingen. Dan is er deze ongehoord mooie muziek. Wie thuis over een surround-installatie beschikt zal niet alleen intens daarvan genieten , maar tevens van de fabuleuze opnamen die deze kolossale stukken in vuur en vlam zetten. Dit behoort echt tot het allermooiste dat überhaupt naar de gewone huiskamer kan worden gebracht. 'Grande Musique' in de ware betekenis van het woord, superieur uitgevoerd: wát een stemmen, wát een instrumentaal ensemble, wát een klankkleuren! Het mondt uit in een en al superlatieven! Maar ook in 'gewoon' stereo pakt dit uit als een flonkerend klankfestijn, al komt de Mis voor twee koren en twee orkesten natuurlijk het meest sprekend tot zijn recht in vier- of (bij voorkeur) vijfkanaalsopstelling.
De titel van de mis van Valls: 'Missa Scala Aretina' verdient misschien de korte toevoeging dat de componist in dit geval gebruik maakte van het hexachord (van Guido de Arezzo uit de elfde eeuw), dat steeds terugkeert in de zowel stijgende als de dalende cantus firmus, door het gehele werk heen. Iet soortgelijks, zij het uiteraard in een andere context, vinden we in Beethovens Strijkkwartet nr. 15 in a, op. 132, waar in het 'Heiliger Danksgesang' gebruik wordt gemaakt van de oude lydische toonaard. Teruggrijpen op het oude en op de basis daarvan het scheppen van nieuwe vergezichten is alleen aan de grootste kunstenaars voorbehouden. Dat geldt niet alleen voor Beethoven, maar ook onverkort voor Valls.
Eigenlijk schieten de woorden tekort om deze fabelachtig mooie uitgave naar behoren te omschrijven (daar is het ook muziek voor). Slechts één welgemeend advies: ga ernaar luisteren!