CD-recensie

© Siebe Riedstra, mei 2015

Wie de openingsmaten van de Missa Scala Aretina van Francesc Valls beluistert zal opveren door de wonderbaarlijk mooie harmonische gang die een deur naar Schubert lijkt open te zetten. Des te verwonderlijker lijkt het dat een enorme musicologische controverse over een ander moment in deze mis de gemoederen tot in de negentiende eeuw heeft beziggehouden. In de elfde maat van het Qui tollis zet de sopraan in met een interval van een none, dat destijds als een onaanvaardbare dissonant werd ervaren. Onze oren hebben moeite om dat zelfs maar waar te nemen: bij J.S.Bach wordt je met zulke voorhoudingen - want dat is het in feite - om de haverklap geconfronteerd. Als we ons vervolgens realiseren dat de jaartallen van beide componisten vrijwel overeenkomen is de verwarring compleet. Overigens moeten we geen overdreven muzikale betekenis hechten aan de titel Scala Aretina, want meer dan een hexachord van zes stijgende of dalende noten is het hier niet. De controversiële theoriën van Guido van Arezzo met betrekking tot de afstanden tussen sommige intervallen waren in de muziekpraktijk kennelijk niet van toepassing.

Francesc Valls leefde van ongeveer 1671 tot 1747 (Bach van 1685-1750), en was al op zijn vierentwintigste kapelmeester van de kathedraal van Barcelona, waarvoor hij vrijwel al zijn werken schreef. De capilla de la cathedral had het alleenrecht op zijn composities, maar desondanks vonden ze verbreiding tot ver buiten Spanje. De Missa Scala Aretina is door bovengenoemde controverse zijn meest bekende werk geworden, en ze is dan ook al vaker op cd verschenen. De bekendste opname is die van Gustav Leonhardt met de krachten van de Nederlandse Bachvereniging op het label Harmonia Mundi. Leonhardt combineert de Mis met het Requiem in f mineur van Heinrich Biber, stilistisch een mooie combinatie. Valls gebruikt dezelfde meerkorigheid, en in zijn vocabulaire staat hij dichter bij Biber dan bij Bach, ondanks die onverwachte zijstap in de opening van het Kyrie.

De Grande Chapelle heeft de mis gecombineerd met een aantal kortere werken, en presenteert zo een prachtig en compleet portret van een van de grootste Spaanse meesters van zijn tijd. De bezetting is hier enkelvoudig, in tegenstelling tot die van Leonhardt. De ruime akoestiek van de kathedraal van Lleida doet wonderen met de klank, waardoor de indruk van een veel groter ensemble dan slechts elf zangers ontstaat. De uitvoering is ondanks de live-omstandigheden voorbeeldig gelukt en van het publiek is helemaal niets te merken. De presentatie in een prachtig boekje (gelukkig niet vastgeplakt in het digipack!) van 75 pagina's is compleet met foto's en teksten om te zoenen. De opname laat ons geloven dat we er bij waren in de Seu Vella van Lleida.

index