CD-recensie

 

© Aart van der Wal, juni 2021

Franz Liszt - Le Sentiment de la Nature

Liszt: Les jeux d'eaux à la Villa d'Este S 163 nr. 4 - St François d'Assise: La prédication aux oiseaux S 175 nr. 1 - Invocation S 173 nr. 1 - Funérailles S 173 nr. 7 - Vallée d'Obermann S 160 nr. 6

Ingrid Carbone (piano)
Da Vinci Classics C00438 • 60' •
Opname: maart 2021, Classica Viva (I)

   

Ik durf niet te beweren dat Franz Liszt een onderschatte componist is, maar wel dat tegenwoordig teveel de nadruk wordt gelegd op het bombastische karakter van zijn muziek. Dat zij er de duidelijke sporen van draagt is evident (de nazi's gebruikten niet voor niets het begin van Les Préludes voor hun wekelijkse propagandistische oorlogsjournaal Die Wochenschau dat in alle bioscopen een verplicht nummer was), maar zijn oeuvre is te omvangrijk en te divers om het daarmee af te doen. Ik reken Liszts pianowerken zelfs tot de meest rijk geschakeerde in de westerse pianoliteratuur met alle daarbij behorende eigenschappen, zoals in willekeurige volgorde het overrompelende, betoverende, energieke, virtuoze, contemplatieve, lyrische, inventieve, majestueuze, fonkelende, panoramische, dichterlijke en gloedvolle, facetten die zich vaak zich afspelen binnen slechts enige maten.Dan zijn er zijn evenzo onnavolgbare late pianowerken met hun uitgebeende klanktaal en waarmee al een belangrijk voorschot wordt genomen op wat zich pas drie decennia later zou ontplooien: het afscheid van de late Romantiek met de entrée van de vrije tonaliteit, uitmondend in de Tweede Weense School (die een eeuw later nog steeds voor 'modern' wordt gehouden).

Die vele (ver)gezichten die Liszt ons voorhoudt stelt zeer hoge eisen aan de vertolker. Wie als zodanig een Liszt-recital samenstelt zal zich ongetwijfeld er volledig van bewust zijn dat dat een kameleontische benadering essentieel is. Niet in de zin van onstandvastig, onberekenbaar of onbetrouwbaar en al evenmin van wispelturig, maar juist in de betekenis van ‘met alle winden meewaaiend'. Het expressieve krachtenveld dat Liszt vanaf het nog dode notenschrift de musicus voorschotelt vraagt, nee eist de hoogst denkbare graad van wendbaarheid, waarbij de daarvoor vereiste techniek niet eens meer een thema is, want die wordt verondersteld 'gewoon' voorhanden te zijn; in ruime mate zelfs. Liszt moet zelf een uiterst begaafde pianist zijn geweest, zowel van eigen als andermans werk. We missen weliswaar daarvan het klinkende bewijs, maar we kunnen ons met een gerust hart verlaten op de vele berichten van tijdgenoten (waaronder bepaald niet de minste) die hem dienaangaande de hoogste lof hebben toegezwaaid. Hij moet ook een uitermate charismatische podiumpersoonlijkheid zijn geweest, getuige de vele (ongetwijfeld geromantiseerde) afbeeldingen die zijn overgeleverd.

In de meest eenvoudige termen samengevat biedt de muziek van Liszt een ongelooflijk fascinerend landschap dat zo facetrijk is dat het nooit verveelt; ook niet na vele malen beluisteren. Muziek die als het op landschappen aankomt overigens bijzonder illustratief is en er feitelijk geen woorden nodig zijn om die te kunnen duiden. Een representatief voorbeeld daarvan vormen de Années de pèlerinage, Liszts diepgaande muzikale verkenningen als reiziger en tegelijkertijd als waarnemer.

Maar het is ook muziek die de vertolker de nodige ruimte biedt om tot een echt eigen invulling ervan te komen, wat tevens wil zeggen dat waar zij kameleontisch is, de interpreet uit evenredig hout gesneden dient te zijn. Of anders gezegd: men kan deze ruimte alleen aan als men over de daarvoor vereiste eigenschappen beschikt. Want let wel: het is niet het grote gebaar, helaas maar al te vaak opgebouwd uit onzorgvuldigheid, maar de nuance als het daarvoor enige geschikte middel.

Bij Ingrid Carbone (ik besprak hier haar eerdere Liszt-recital) is de nuance verbonden met de verbeelding die ‘haar' Liszt de betoverende distinctie geeft en aldus niet het ‘effect' maar het ‘affect' een dominerende rol vervult. Dat is niet een kwestie van ‘precies zoals het moet zijn' (dat zou immers de verbeelding teniet doen!), maar een volkomen geslaagde zoektocht naar de mate van vrijheid die deze muziek nieuwe impulsen geeft. Terwijl, ik heb me er zorgvuldig van verzekerd, de partituur haar daarbij in het gelijk stelt. Nieuwe elementen in zowel linker- als rechterhand deden mij steeds weer naar het notenbeeld omzien om mijzelf ervan te vergewissen dat het echt zo kon (of beter: mocht) worden geïnterpreteerd. Dynamische accentuering (soms op niet meer dan een enkele noot of frase), nét even dat ‘oplichten' van een harmonische finesse of nét even dat verschuiven van de balans tussen de beide handen, maar ook de plastiek in ritme of onderliggende puls; omlijst door een architectuur die er niet aan werd opgeofferd. Dit is geen kwestie meer van alleen maar ‘mooi spelen', maar van interpreteren vanuit het eigen, met zorg opgebouwde muzikale vocabulaire in samenhang met opgedane kennis en expertise.

Anders dan haar vorige Liszt-recital weten we ons nu verzekerd van een ronduit schitterende opname die (zo te horen) de Steinway in het best denkbare akoestische licht plaatst. Een aanvullend maar belangrijk voordeel daarbij is de baskant, die scherp gedefinieerd is en daardoor iedere vorm van wolligheid mist. Dit geeft een extra cachet aan de toch al fraaie linkerhandpartij van deze Italiaanse pianiste, terwijl de discant zich mag verheugen in melodische schittering. Laten we hopen dat Ingrid Carbone evenals eens Jorge Bolet en nog héél veel Liszt aan haar discografie weet toe te voegen. Ik weet vrijwel zeker dat het fascinerende voortzetting van een inmiddels toch al avontuurlijke reis zal zijn!


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links