CD-recensie

© Aart van der Wal, september 2017

Het is nogal merkwaardig dat de Italiaanse componist Francesco Durante (Frattamaggiore, 1684-Napels, 1755) - en om even de gedachte te bepalen: tijdgenoot van Johann Sebastian Bach - in de muziekgeschiedenisboeken slechts een bescheiden of zelfs geen enkele vermelding is gegund, terwijl hij nu juist zo'n fundamentele rol heeft gespeeld in de ontwikkeling van de Napolitaanse school rond 1700. Hij heeft een groot aantal - later bekend tot beroemd geworden - componisten de kneepjes van het compositievak bijgebracht. Ik noem slechts Pergolesi, Paisiello, Vinci, Traetta, Piccinni en Jommelli. Maar ook zijn vele van zijn tijdgenoten waren verguld met zijn composities. Niemand minder dan Jean Jacques Rousseau noemde hem de 'grootste "harmonist" van Italië, wat betekent van de wereld'. Zo staat het althans opgetekend in zijn 'Dictionnaire de Musique' (1762). Durante's bekendheid als componist en leraar strekte zich ook uit buiten Italië. Bewijzen daarvan vinden we terug in allerlei Europese bibliotheken en archieven, waar zijn handschriften bewaard worden, onder meer in Brussel, Parijs, Wenen en Dresden. Musici in die dagen namen ze blijkbaar mee of wisselden ze uit.

Anders dan de meeste andere componisten in zijn tijd schreef Durante niet voor het theater (toen een aanzienlijke bron van inkomsten en prestige). Hij richtte zich meer op het oratoriumrepertoire: missen (waaronder requiems), magnificats, motetten, hymnen, antifonen, psalmen, responsoria, litanieën en lamentaties (klik hier voor mijn bespreking van het Requiem in c en het Orgelconcert in Bes). Maar tussen de kerkelijke bedrijven door schreef hij ook seculiere werken, waaronder deze negen concerten voor strijkorkest. Al wortelen ze in structureel opzicht in de conventie van de achttiende-eeuwse Italiaanse barok, het zijn in stilistisch opzicht wel degelijk ware wondertjes, zeer afwisselend geconcipieerd (ieder 'concerto' heeft zijn eigen karakter, staat echt op zichzelf) en wars van de gemakzucht die het werk van veel van zijn collega's in die tijd wel degelijk aankleefde. We horen inventief uitgewerkte fuga's en dubbelcanons, spetterende presto's, fonkelende menuetten en menigmaal een dramatiek die eerder met de opera dan met een strijkensemble wordt geassocieerd. Heel bijzonder is het Concerto nr. 8, 'La Pazzia', 'De Gek', een soort 'sound and fury', dat als los zand aan elkaar lijkt te hangen (maar schijn bedriegt...) en zijn naam volledig eer aandoet! Geen barokmuziek dus in de categorie van dertien-in-een-dozijn, met zelfs een wereldprimeur: het Concert in Bes waarmee deze set afsluit.

In het cd-boekje worden we over het Ensemble Imaginaire (niet te verwarren met L'Imaginaire uit Straatsburg) niet veel wijzer (op het internet trouwens evenmin), maar gelukkig worden wel de musici en dus ook de bezetting vermeld: twee violen, twee altviolen, cello, contrabas en klavecimbel. Het zevental gelóóft in deze muziek en terecht. Bovendien doet het ensemble zijn naam eer aan, want er wordt verbeeldingsvol gemusiceerd en bevlogen en spiritueel uitgepakt in een verzorgd klankkader dat weinig te wensen overlaat. Slechts incidenteel miste ik een ietwat scherpere articulatie en focussering (intonatie mag ook). Maar dit is wel een live-opname, samengesteld uit twee concerten, waaraan later volgens mij niet of nauwelijks nog is 'gedokterd'. De studio-opname van Concerto Köln uit het begin van de jaren negentig levert in dit opzicht dan een niet helemaal eerlijke vergelijking op. Bovendien is die uitvoering vergeleken met die van Imaginaire duidelijk wat stijver - zo u wilt conventioneler - uitgevallen.

index