CD-recensie

© Aart van der Wal, juni 2018

Ik besprak al eerder albums van het Dudok Kwartet: 'Labyrinth' en 'Métamorphoses'. Dat was in februari 2017 (klik hier).

Om eerst even het geheugen op te frissen: Willem Dudok (1884-1974) was geen musicus, maar een architect. Het belangrijkste kenmerk van zijn werk was niet dat hij daarin een specifieke stroming vertegenwoordigde, maar dat hij als een ware alchemist te werk ging door de verschillende stromingen in zijn vakgebied eerst te absorberen om die dan vervolgens naar zijn eigen hand te zetten. Een goed voorbeeld daarvan is het stadhuis van Hilversum dat hij wel entte op de stijl van zijn grote Amerikaanse collega Frank Lloyd Wright, maar daarbij zijn eigen persoonlijke invalshoeken (en dat mag in dit geval letterlijk worden genomen!) koos. Dudok werd meer buiten dan binnen onze grenzen gezien als de architect die de verschillende stromingen binnen de Nederlandse architectuur in zijn eigen ontwerpen samenbracht. Het Dudok Kwartet koos zijn naam dus niet toevallig.

Het fascinerende aan dit ensemble is dat het (over)bekende stukken een nieuwe impuls geeft, waarbij niet alleen maar de suggestie wordt gewekt op ontdekkingsreis te zijn, maar dit ook werkelijk waarmaakt. Op de toen besproken twee cd's draaide het om de twee volkomen verschillende combinaties: Mozart/Ligeti/Bach en Haydn/Ligeti/Brahms. In hun nieuwste ablum met de aansprekende titel 'Solitude' draait het om de combinatie Mendelssohn/Des Prez/Weinberg/Sjostakovitsj/Gesualdo. Mede dankzij de twee uitgelezen bewerkingen van de cellist van het ensemble, David Faber is, wat Des Prez en Gesualdo betreft, zowaar sprake van nieuwe muziek. Je zou ook kunnen zeggen dat de transitie van vocaal naar instrumentaal uitstekend is gelukt! En natuurlijk gaat het ensemble met zijn tijd mee: het nieuwe album kan ook worden gestreamd via Apple Music, iTunes, Spotify, Qobuz enz.

Wat zijn de sterke punten van het Dudok? De tot in de puntjes verzorgde techniek, het vlekkeloze samenspel en de verfrissende ideeën annex de zoektocht naar bijzondere programmatische combinaties die dan uiteindelijk als rijpe vruchten uit de artistieke boom vallen. Wie zowel de vaderlandse als internationale kritieken leest beseft dat het kwartet een succesformule heeft gevonden die het niet alleen artistiek geen windeieren legt, maar waarmee het ongetwijfeld nog járen vooruit kan. In dit opzicht net zo vooruitstrevend als het vermaarde Kronos Quartet. Qua inventiviteit dan, want dit ensemble kiest vaak voor elektronische versterking en speelt het nauwelijks 'klassiek' repertoire. Misschien is de vergelijking met het Amerikaanse Emerson uiteindelijk meer 'spot on'.

In dit nieuwe album staat de eenzaamheid centraal, maar dan als de prijs die - aldus de toelichting in het boekje - betaald moet worden voor rouw, afscheid, wanhoop en ontluistering. Vandaar Mendelssohns schrijnende kwartet op. 80 (een groots muzikaal monument voor zijn overleden zus Fanny), 'Mille regretz' van Josquin des Prez, een vierstemmig chansonde verloren geliefde wordt beweend ('Duizendmaal spijt dat ik je moet verlaten / en je geliefde gezicht achter me moet laten'), Carlo Gesualdo's opspelende geweten in het schrijnende, oorspronkelijk vijfstemmige 'Moro Lasso', van Sjostakovitsj diens van onvervuld verlangen en onbereikbaar geluk vervulde Elegie (een bewerking van Katerina's aria uit de derde scène van zijn opera Lady Macbeth), en van Mieczyslaw Weinberg diens desolate Derde strijkkwartet uit 1944, waarin de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog voortdurend doorklinken. Meer verdriet en misère kun je niet bij elkaar verzinnen, maar het mooie van muziek is nu juist dat ze in tonen gesublimeerd kunnen worden, zoals dit in deze van pure schoonheid vervulde vertolkingen zo ongelooflijk expressief naar voren komt.

index