CD-recensie

© Aart van der Wal, november 2023

Rond het millennium begon het Amerikaanse muzieklabel Bridge met de integrale vastlegging van het oeuvre van landgenoot George Crumb, die vorig jaar, ruim 92 jaar oud, overleed.

Siebe Riedstra heeft in zijn bespreking van Crumbs Metamorphoses Book I (klik hier) aan deze zo bijzondere toondichter (hij hoort zeker in het rijtje illustere Amerikaanse componisten als Ives, Ruggles, Nancarrow, Feldman, Partsch, Cowell, Riley, Glass en Cage thuis) en zijn werk reeds aandacht besteed en daarbij onder meer opgemerkt dat Crumb zich vooral met de piano, op de meest uiteenlopende manieren bespeeld, beklopt, gemanipuleerd of elektrisch versterkt, bezig heeft gehouden. Het zal dus geen verrassing zijn dat het ook tot uiting komt in dit nieuwe, door Kairos uitgebrachte album met daarop drie composities waarin de ‘amplified piano' samen met de sterpianiste Yoshiko Shimizu de hoofdrol vervult. Celestial Mechanics stamt uit Makrokosmos IV (1979/2012) en bestaat uit vier ‘cosmic dances', gecomponeerd voor ‘amplified piano' vierhandig of zelfs zeshandig. De zes tableaux die Zeitgeist (1988) vormen, stammen uit Book I for Two Amplified Pianos. Ten slotte dan Otherworldly Resonances, drie tableaux uit Book II for Two Amplified Pianos. Uitgevoerd door slechts één pianist brengt dit de noodzaak van allerlei kunstgrepen met zich mee, wat in een (digitaal geëquipeerde) opnamestudio wel, maar in een live-uitvoering uiteraard niet mogelijk is. Het alternatief: slechts tweehandig, op één piano, is alleen haalbaar na omwerking van het stuk door de componist, vrijwel nooit een begaanbare weg omdat daardoor het oorspronkelijke karakter van het stuk te zeer wordt aangetast.

Shimizu over haar uitvoering van Celestial Mechanics: 'My sole departure from tradition (de muziek voor piano vierhanden van Mozart, Schubert en Brahms - AvdW) occurs at two points in the score where I have enlarged the medium to six-hands; and so, in the whimsical manner of Ives, the page turner must contribute more substantively to the performance than is his wont.'

Yoshiko Shimizu in Kanagawa Art Hall

De vier boeken omvattende pianocyclus Makrokosmos kan worden beschouwd als pendant van Bartóks Mikrokosmos, de componist die bij de Amerikaan in hoog aanzien stond. Zij het dat anders dan bij Bartók Crumbs Makrokosmos niet is opgezet als specifieke leermethode. U kunt er hier meer over lezen.

Wel goed om te weten dat rond het millennium het Amerikaanse muzieklabel Bridge begon aan de integrale vastlegging van Crumbs oeuvre. Ter gelegenheid van Crumbs 92ste verjaardag verscheen de complete Crumb-editie, bestaande uit 21 cd's en 1 dvd, voorzien van de persoonlijke handtekening van de componist. U vindt hier een overzicht van de afzonderlijk verschenen delen.

Yoshiko Shimizu en George Crumb

Zoals zoveel eigentijdse muziek biedt ook het werk van Crumb vele mogelijkheden tot interpretatie, waarvan de Japanse pianiste Yoshiko Shimizu (Osaka, 1958) - ze heeft zich gespecialiseerd in de moderne en eigentijdse muziek - het briljante bewijs levert, zoals reeds eerder bleek: eveneens op het Kairos-label verscheen in 2018 verscheen Makrokosmos I-III. Op Shimizu's website (klik hier) kunt u een goede indruk krijgen van de speciale 'technieken' die Crumb van zijn vertolkers verlangt.

Maar ook de Nederlandse pianist en componist Robert Nasveld (*1955) heeft wat dit betreft een naam opgebouwd: precies 30 jaar geleden kwam hij met zijn visie op drie boeken uit Makrokosmos, als dubbelalbum uitgebracht op het in de eigentijdse muziek gespecialiseerde, door Sieuwert Verster bestierde Attacca-label. Het was ook Nasveld die ervoor heeft gezorgd dat de muziek van Crumb op een aansprekende manier op Radio 4 onder de aandacht werd gebracht (kom daar nu nog maar eens om…) Beide albums laten er geen twijfel over bestaan: hier is sprake van twee uitzonderlijke pianisten die voor een fascinerende luisterervaring zorgen. Voor wie zich er althans voor wil openstellen.

index