CD-recensie
© Aart van der Wal, september 2021
Bruckner: Symfonie nr. 7 in E Radio Filharmonisch Orkest o.l.v. Bernard Haitink |
 |
In oktober 2020 besprak collega Maarten Brandt de uitvoering van Bruckners Zevende symfonie door de Wiener Philharmoniker onder leiding van Bernard Haitink. Het betrof een in Salzburg gemaakte live-opname op 30 augustus 2019, ruim twee maanden na de uitvoering door het Radio Filharmonisch Orkest in het Amsterdamse Concertgebouw in het kader van de NTR ZaterdagMatinee. U kunt zijn recensie hier lezen.
De eerlijkheid gebiedt dat Haitink in zijn toenmalige functie van chef-dirigent van het Concertgebouworkest ondanks de soms optredende wisselvalligheid in zijn optredens de luisteraar voor boeiender uitdagingen heeft gesteld dan later in zijn - op zich fenomenale - loopbaan. Daarop maakt deze in Amsterdam gemaakte live-opname wat mij betreft geen uitzondering op. En daarom zie ik deze uitgave eerder als een document humain in verband met zijn definitieve afscheid van het Nederlandse (en kort daarop buitenlandse) concertpodium dan als een door intrigerende of verrassende exploratie. Zonder te willen schofferen: dit is een kunst (want dat is en blijft het) die eerder is vertoond; menigmaal zelfs.
Het werd daar in Amsterdam daarom eerder een memorabel moment dan een echt memorabele uitvoering, met daarbij de gedachte dat Haitink in 1957(!) voor het eerst aantrad als chef-dirigent van datzelfde orkest dat nu, maar liefst 62 jaar later, het excellente medium was voor de muzikale zwanenzang op vaderlandse bodem van de dan 90-jarige dirigent. We horen een prachtige, volmaakt gedimensioneerde Zevende door een fantastisch orkest, geleid door een geweldige Bruckner-dirigent. Maar er vallen - zeker voor de doorgewinterde bruckneriaan - geen echte verrassingen meer te registreren, wat we horen is in de loop van de afgelopen decennia onder deze dirigent al zo vaak voorbijgekomen. Dat gold ook voor deze uitvoering op die gedenkwaardige zaterdagmiddag, waarin het orkest langs de geijkte paden het beste van zichzelf liet horen onder het gelukkig gesternte van een in dit repertoire gepokte en gemazelde dirigent en - zeker voor een Bruckner- symfonie - onder vrijwel ideale akoestische omstandigheden. Maar bij dirigenten als Sergiu Celibidache of - in mindere mate - Eugen Jochum wordt de Zevende bij wijze van spreken bijna boven zichzelf uitgetilt en mag dan uitgroeien tot een bijna mystieke, zo niet kosmische belevenis, met daarbij aanmerkelijk minder strakke tempi als belangrijk 'hulpmiddel' (het ene segment dat niet vanzelfsprekend voortvloeit uit het andere, zonder echter Bruckners 'Periodenbau' evenwel geweld aan te doen). Of de componist het ook zo bedoeld heeft? De relevantie ervan ligt uitsluitend in de perceptie (of zo u wilt het muzikale hart) van de luisteraar. Dat een Wiener Philharmoniker speltechnisch i dit geval een streepje vóór heeft op het Radio Fil doet in dit verband eigenlijk niet eens ter zake.
Toch nog iets over de opname, in zowel 'gewoon' stereo als in werkelijk glorieus surround (al hebben de pauken helaas te weinig body). Ik maakte van de desbetreffende (analoge) radio-uitzending een (digitale) opname en was dus in staat om die met deze uitgave te vergelijken. Niet alleen vielen mij de schellen daarbij van de oren, maar mijn ergernis groeide nog eens aanzienlijk: wat wordt er in Hilversum toch met het geluid geknoeid! Om de eerlijkheid geen geweld aan te doen luisterde ik uiteraard eerst in de gewone stereo-modus: volkomen open, geen afgeknepen climaxen, breed en ruim, met een échte climax in het Adagio (een waar sleutelmoment in het gehele werk). Navraag leerde mij al eerder (want dit is echt niet de eerste keer dat mij dit is overkomen) dat 'Hilversum' geen compressie had toegepast, daarmee feitelijk stilletjes verwijzend naar de kabelexploitant of de eigen installatie, maar dan zouden andere (buitenlandse!) uitzendingen met hetzelfde compressiesop overgoten moeten zijn; en dat is niet zo. Ik heb zo het idee dat 'Hilversum' de muziekliefhebber berooft van goede audiokwaliteit en niet sinds vandaag of gisteren.
Dat document humain blijft. De betekenis ervan is onbetwist, al opent orkest noch dirigent een nieuwe horizon. Het werd een prachtige Bruckner, dat dan weer wel. De in mijn oren meest indrukwekkende, door Haitink geleide, Zevende ooit? Tijdens een gastbezoek aan Amsterdam, met de Sächsische Staatskapelle Dresden. Alleen al dat opbloeien van het eerste thema, het langste in de symfonische geschiedenis... Het lijkt een eeuwigheid geleden.
Tot slot een puntje van kritiek. In het cd-boekje geen woord over dit op zichzelf zo gedenkwaardige afscheidsconcert, naar mijn mening een omissie van formaat, dit zo belangrijke tijdsbeeld in onze vaderlandse muziekgeschiedenis daardoor wat dit betreft in ondoordringbare nevelen gehuld.