CD-recensie

© Aart van der Wal, augustus 2015

Mogen we, als Nederlanders, een beetje trots zijn op deze productie? Een Nederlandse dirigent die een topuitvoering van Beethovens Missa Solemnis neerzet, zomaar lijkt het, zoals de Duitsers zeggen 'aus einem Guss', uit één stuk, in sterke mate gedragen door het koor van de Beierse omroep dat zich in de zorgzame en vakkundige handen weet van Peter Dijkstra.

Tot in de kleinste details overdacht, van begin tot eind homogeen, het volkomen overtuigende concept subliem uitgewerkt, solisten, koor en orkest zowel met elkaar verweven in een ideale balans als, wanneer nodig, recht tegenover elkaar, contrastrijk, protesterend en balsemend, fel, uitgelaten en verzinkend, dit alles ingebed in een klankrijkdom die best als 'top-of-the-bill' mag worden gekwalificeerd: niemand die dit beter doet, punt uit. Maar misschien is nog wel het meest verbazingwekkende dat sprake is van een interpretatieve vrijheid die deze uitvoering als geen andere tekent: alsof niets hoefde, alles mocht, souplesse voorrang kreeg, maar juist daardoor alles als uit één stuk uit de luidsprekers komt. Het lijkt er sterk op dat de 'late' Haitink volkomen los is gekomen van de aardse materie die dirigeren heet en daardoor zijn ensemble op een heel bijzondere manier heeft weten te inspireren. Die 'losheid' maakt dat dit immense werk in tachtig minuten toch zijn rotsvaste onwrikbare koers vaart en terugkijken daardoor eigenlijk totaal geen zin heeft. Want het is een en al voortstuwende kracht die hier domineert, onverschillig of het de bijna uit zijn eigen voegen barstende Gloria-fuga dan wel de bezonkenheid van het Crucifixus betreft, of de diep aangrijpende roep om innerlijke vrede in het Agnus Dei betreft. Het Benedictus alleen al is een wonderwereld qua afbeelding en sfeertekening, diep doorvoeld en betoverend gefraseerd, de mediterende solovioolpartij gloedvol vertolkt door Anton Barachovsky. Het miserere nobis treft heel diep, zonder sentimentaliteit, de roep om vrede is hoogst actueel. En dan te bedenken dat dit Haitinks eerste (en ongetwijfeld laatste) opname van dit opus is.

Haitink heeft van de historiserende uitvoeringspraktijk het nodige opgestoken, die deels zelf in de praktijk gebracht, al zijn de exploraties op dit terrein in relatieve zin tamelijk bescheiden gebleven. In die zin dringt de vergelijking met Claudio Abbado zich op, en blijft de afstand tot de interpretaties van Nikolaus Harnoncourt (hier besproken) zeker aanzienlijk. Maar laat ik hier een violist van het London Symphony Orchestra aanhalen, die over Haitink opmerkte: "Het komt niet alleen uit zijn handen. Het zit in zijn hele lichaamstaal, die volledig is gericht op het vormen van de muziek." (1)

Dit is een live-opname waarin achteraf niet of nauwelijks lijkt te zijn gesleuteld, al zal ongetwijfeld uit de beide opnamedagen (25 en 26 september van het vorig jaar) het beste zijn samengesteld. Dat de registratie zo bijzonder fraai is uitgevallen heeft me niet verbaasd: de Herkulessaal mag dan in akoestisch opzicht als een kruidje-roer-me-niet worden opgevat, hij is in dat opzicht toch altijd nog beter dan de akoestiek van Gasteig, waar het opnametechnisch vaak huilen-met-de-pet is. Deze Missa Solemnis uit München is een aanwinst van jewelste. Von Herzen, möge es zu Herzen gehen!

________________
(1) Niek Nelissen: 'Als je het een beroep kunt noemen' - Gesprekken met Bernard Haitink over zestig jaar dirigeren (hier besproken).

index