CD-recensie

 

© Aart van der Wal, oktober 2017

 

(L.) Andriessen: Theatre of the World

Leigh Melrose (Athanasius Kircher) Lindsay Kesselman een jongen), Marcel Beekman (Innocenzo XI), Cristina Zavalloni ( Sor Juana Ínes de la Cruz), Mattijs van de Woerd (Cornifex), Nora Fischer en Martijn Cornet (Hij en Zij, een liefdespaar), Steven Van Watermeulen (Janssonius) e.a.
Los Angeles Philharmonic Orchestra
Dirigent: Reinbert de Leeuw
Nonesuch 7559793618 • 1.41' • (2 cd's)
Live-opname: mei 2016, Walt Disney Concert Hall, Los Angeles

Klik hier voor de bespreking van Emanuel Overbeeke

www.youtube.com/watch?time_continue

   

Bij de muziek van Louis Andriessen weet je nooit van tevoren welke kant het zal uitgaan. Wat je wel weet is dat er meestal sprake is van een kolkend en bruisend mengsel van de meest uiteenlopende stijlen, waarin meestal de jazz, het postmodernisme en - ik zou bijna zeggen: natuurlijk - het minimalisme om de hoek komen te kijken. Andriessens 'kunst' is niet zozeer de toepassing van, maar hoe hij die in het kunstwerk - zoals in dit geval het theaterspektakel Theatre of the World - weet te vermengen en daaruit weer nieuwe stilistische exploraties laat ontstaan. Het resultaat daarvan is niet zomaar een bonte lappendeken, maar een diep gewortelde gelaagdheid met een fascinerende uitwerking.

Lindsay Kesselman en Leigh Melrose (foto Marcus Yam/Los Angeles Times)

Andriessen weet bovendien altijd wel een interessant gegeven op te duiken dat als uitgangspunt voor zijn muzikale 'verkenningen' kan dienen. Voor dit mediaspektakel koos Andriessen als verhaallijn het libretto van Helmut Krausser dat is gebaseerd op leven en werk van de Duitse jezuïet en geleerde Athanasius Kircher (1602-1680), die een groot aantal publicaties op het gebied van de geologie, geneeskunde, wiskunde en het oriëntalisme op zijn naam heeft staan. Hij was het ook die voor het eerst het verband legde tussen de 'zwarte dood' (de pest) en de invloed van microben, en op basis van die theorie (meer was het toen nog niet) allerlei maatregelen voorstelde om de ziekte zoveel mogelijk te voorkomen. Hij zag ook op veel andere terreinen verbanden die anderen (nog) niet zagen. Dat paste bij zijn levensmotto: 'in uno omnia', 'alles ineen'. Alles hing met alles samen. Scherpzinnig, opportunistisch en doelgericht wist hij zich een plaats te veroveren tussen toen machtige heersers als keizer Ferdinand II en paus Innocentius XI. In zijn tijd had hij veel invloed, hoewel de opkomst van de 'ratio', die uitging van de logische ordening der dingen en de gedachte dat alleen de rede in staat was om de (ook religieuze) waarheid te bereiken (met René Descartes als een van de belangrijkste voorvechters van deze nieuwe stroming), aan het einde van zijn leven een regelrechte aanslag betekende op zijn tot dan voorname positie. Na zijn dood raakte zijn werk daardoor al snel in vergetelheid, maar enige decennia terug dook het na een eeuwenlange winterslaap toch weer op. Mogelijk heeft dat ook bij Louis Andriessen (muzikale!) belletjes doen rinkelen.

Marcel Beekman, Steven Van Watermeulen, Leigh Melrose en Cristina Zavalloni
(Foto Marcus Yam/Los Angeles Times)

Het mag op zijn minst merkwaardig heden dat van Theatre of the World alleen deze cd-set bestaat, terwijl het nu juist een uitgelezen gelegenheid was geweest het theaterstuk (ook) op dvd vast te leggen. Hetzij of in Los Angeles (waar de première plaatsvond) of in de maand daarna in Amsterdam, in het kader van het Holland Festival. Hoewel de muziek op zich boeiend genoeg is om zonder bijbehorende beelden te beluisteren, is het wel zo dat in Andriessens totaalconcept het visuele element er nadrukkelijk bijhoort. Al lijkt deze constatering dan op het opentrappen van een open deur. Maar wie de door Pierre Audi geregisseerde voorstelling heeft gezien zal zeker kunnen beamen dat het de voorstelling in beeld en geluid als geheel is die pas het fenomenale karakter van deze productie in zijn volle glorie openbaart. Wat niet wegneemt dat wat uitsluitend de audio-opname betreft het glas meer dan halfvol is, wat zowel op het conto van de compositie zelf als op dat van de uitvoerenden kan worden geschreven. Onder leiding van Andriessen-adept Reinbert de Leeuw kwam in Los Angeles (en later ook in Amsterdam) een magistrale uitvoering tot stand die mij van begin tot einde aan mijn stoel gekluisterd hield. Niet in de laatste plaats door de vele surrealistische momenten die van een adembenemende schoonheid zijn. Fascinerend is ook dat het door Andriessen uitgerolde klanktapijt meer cosmetisch is aangelegd: ook de blazerspartijen zijn minder scherp gemodelleerd dan bij hem gebruikelijk, waaraan ook de vloeiende retoriek (scène 6 geeft daarvan een goed voorbeeld, prachtig gezongen door Martijn Cornet en Nora Fischer) aanzienlijk bijdraagt. Waar nog bijkomt dat De Leeuw de frases en ritmiek met groot gevoel voor dramatische kleuring weet te 'boetseren'. Nonesuch maakte er een sublieme audioregistratie van. Maar toch...jammer dat we het zonder beeld moeten stellen!

Reinbert de Leeuw dirigeert Theatre of the World jn de Walt Disney Concert Hall in Los Angeles (foto Marcus Yam/Los Angeles Times)


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links