De door staatssecretaris Medy van der Laan aan het Muziekcentrum voor de Omroep (MCO) opgelegde bezuiniging van 6,5 miljoen euro – onderdeel van de in het regeerakkoord van Balkenende II opgenomen bezuiniging van tachtig miljoen voor de gehele omroep - heeft een groteske reorganisatie in gang gezet die in de zomer van 2005 uiteindelijk moet leiden tot het verlies van zo’n negentig arbeidsplaatsen. Daarnaast komt er een banenpool waaruit verschillende orkesten kunnen worden geformeerd. De musici worden dan als het ware ‘uitgeleend’ aan de orkestformaties.

Het Groot Omroepkoor wordt in kleinere samenstelling straks ook aan Nederlandse orkesten en andere culturele instellingen ‘verhuurd’. Over de toekomst van het Metropole Orkest is nog geen besluit gevallen maar ook hier zal straks sprake zijn van ingrijpende wijzigingen, waarbij het zelfs onzeker is of dit orkest überhaupt zal overleven.

Drie sectoren

Het deze week gepresenteerde plan gaat uit van het MCO dat uit drie onderdelen bestaat: de sectoren ‘lichte’, ‘vocale’ en ‘klassieke’ muziek. Jaap van Zweden krijgt de toch wel ondankbare taak om in de klassieke sector een homogeen opererende orkestformatie tot stand te brengen en te onderhouden, wat deze nieuwe leider toch werkelijk niet gedroomd zal hebben. Hij zal zich straks in een lastige spagaat bevinden, waarbij het belang van de muziek de concurrentie moet aangaan met de artistieke uitkomst van de ingrijpende bezuinigingen. Hoe hij die twee aspecten met elkaar moet gaan verbinden is vooralsnog onduidelijk, maar het lijkt al op voorhand niet eenvoudig te zijn om onder deze gespannen omstandigheden geïnspireerd muziek te maken. We zullen het moeten afwachten.

In het Gooi gingen als gevolg van de bezuinigingsdiscussies de onderlinge verhoudingen er zeker niet op vooruit. Als men al het nut van de besparingsronde inzag werd alles uit de kast gehaald om die gifbeker toch bij voorkeur door anderen leeg te laten drinken, zelf de dans te ontspringen.

ZaterdagMatinee

Welke gevolgen er voor de liefhebbers van klassieke muziek in het verschiet liggen blijft eveneens nog ongewis maar het lijkt onvermijdelijk dat het reguliere aanbod door de reorganisaties in het gedrang komt. Dat zal vooral worden gevoeld in de bijdragen van de omroeporkesten in het Amsterdamse Concertgebouw (ZaterdagMatinee) en in Vredenburg. De gedwongen afname van negentig arbeidsplaatsen betekent een productievermindering van zo’n twintig procent en een van de grote ‘verliezers’ is ongetwijfeld de ZaterdagMatinee met momenteel veertig seizoensconcerten. Dat aantal zal vanaf 2005 niet meer gehaald kunnen worden, tenzij er een beroep kan worden gedaan op andere ensembles of dat de programmering wordt aangepast.

De bezuinigingen zijn geen kwestie van lange adem en de realisatie ervan dient met voortvarendheid te worden aangepakt. Dat betekent gedwongen ontslagen, waarbij de musici van 55 jaar en ouder het eerst aan de beurt zijn, maar een lang slepend proces zal de voorkeur ook niet hebben omdat de daardoor geschapen onzekerheid in ieder geval fnuikend is voor de creatieve en geïnspireerde inzet van de musici. Terwijl het bovendien geen pretje is voor de vaste dirigenten, waaronder naast de nieuwe chef-dirigent Jaap van Zweden ook Frans Brüggen en Peter Eötvös, om met ongemotiveerde en door spanningen geteisterde orkestleden een artistieke prestatie van formaat te leveren.

Elan

Het MCO streeft in de nieuwe samenstelling naar een nieuw elan en extra nadruk op de grote internationale reputatie die de orkesten in de loop der jaren hebben opgebouwd. De leiding heeft daarbij ook duidelijk gemaakt dat na voltooiing van de reorganisatie er van verdere bezuinigingen in de toekomst geen sprake meer kan zijn. De wens is daarbij zeker de vader van de gedachte want niets is zo frustrerend als de verplichting om hoge artistieke kwaliteit te leveren in een artistiek vijandige omgeving.

Heeft het zin om nog stil te staan bij allerlei overbodige of uit de hand projecten die miljoenen hebben gekost en ons landschap onherstelbaar hebben aangetast? Heeft het zin om de graaicultuur af te zetten tegen de nu plaatsvindende culturele kaalslag? Nee, we moeten er gewoon mee leven.

Zie ook voorgaand artikel Radio Symfonieorkest verdwijnt in denkbeeldige smeltkroes