Opera en operette

'Adembenemende' Aida in Spanga

 

© Tjako Fennema, augustus 2018

 

Hoe warm het was en hoe ver. 10 avonden voor in totaal 6000 bezoekers. Weiland-opera in Spanga (nabij Wolvega).

Verdi: Aida van Verdi
Gezien 26 juli 2018 in een tent te Spanga. Klik hier voor cast & cew. De opvoering gaat 10x in Spanga en in september 2018 nog 2x in Malta.


 
 

Titelblad van het programmaboekje van de première in 1871. Volgens ooggetuigen was er die avond van het Arabische volksdeel geen keffiyeh te bekennen...

Toegegeven, Verdi's Aida die in 1871 in Caïro in première ging, is opgezet als een spektakelstuk en was voor de componist een vette opdracht. Niet de opening van het Operahuis van Caïro werd gevierd - dat geschiedde in 1869 met Rigoletto - en niet - zoals vaak beweerd - om de openstelling van het Suezkanaal te vieren.

Dat feest was wel de inspiratiebron voor Aida en voor de khedive aanleiding de onderkoninklijke beurs open te trekken (150.000 franc, betaalbaarstelling bij de Banque de Rothschild te Parijs). Dirigent van de première in Caïro was overigens Il Paganini di contrabasso, Giovanni Bottesini, vooral bekend vanwege diens contrabasconcert. In het plan voor Aida was ruimte voor een horde aan slaven, trompetterkorpsen, figuranten en desnoods wilde dieren. Nadien vond Verdi het voor de Italiaanse première allemaal veel te veel.

De opera van Caïro, in een half jaar gebouwd en in 1971, zo'n eeuw na de première van «Aida» totaal afgebrand...

Verdi in Spanga
Maar nu Spanga. Petje af voor een avond totaaltheater. Alles was uitstekend aan deze uitvoering: de jeugdige uitstraling, de solisten, het koor, de figuranten en niet te vergeten: het 30-koppige orkest dat onder leiding van Tjalling Wijnstra die bijzonder op dreef was. Zoals bekend stellen de latere Verdi-opera's, waaronder Aida, relatief hoge eisen aan het orkest. Er klonken dan ook prachtige geluiden uit de diepte van de in het weiland uitgegraven orkestbak

Er zat vaart in de avond (twee uur en een kwartier exclusief pauze) en geen sprake van houterigheid bij koor, solisten en orkest. Dat is voorwaar een groot compliment! De oprechte operaliefhebber verdrinkt in deze Aida wel in het teveel aan beelden en indrukken, waardoor zang en orkest wat ondergesneeuwd raken; en dat in de heetste maand van het jaar. De hand van Corina van Eijk is onmiskenbaar aanwezig. Ze tekende met de opvoering en alle nevenactiviteiten voor een avond totaaltheater van wagneriaanse allure. De filmprojectie op de reusachtige achterwand was overweldigend maar leeft - zoals wel vaker in Spanga - te vaak een eigen leven los van de opera, tenzij je Corina's breed uitgemeten visueel vormgegeven thema's 'macht en intrige/oorlog en liefde' voor lief neemt.

Maar toch: de enorme, brede filmwand droeg ook menigmaal op imposante wijze bij aan het verhaal en bood solisten en figuranten de kans om zowel virtueel als lijfelijk het verhaal gestalte geven. Erg knap! Daarmee is een avond als deze in te schalen in de evenementisering in ons land. Het is voorstelbaar dat een deel van het publiek voor een 'feestavond' is gekomen en amper weet heeft van Aida. Maar zou dat in de zomeropvoeringen in Verona anders zijn?

Er wordt terecht al genoeg geklaagd over het vermaledijde regisseurstheater en de vaste bezoeker van Spanga weet dat regisseur Corina van Eijk elk keer weer voor opmerkelijke visuele invalshoeken zorgt, met erotische accentjes als vaste prik. En we leven toch in het visuele tijdperk? Nou dan!

Scènefoto Dinand van der Wal

"Vroeguh"
Fred Bredschneyder, de inmiddels hoogbejaarde auteur van Elseviers Operettehandboek, beschrijft in het kwartaalblad 'Aether' (10/2013) zijn herinneringen aan de Italiaansche Opera die Amsterdam, Rotterdam en 's-Gravenhage aandeed en dat sinds 1897. Vast gegeven waren de gammele linnen en primitieve decorwanden met winkelhaken, vage landschappen of neutrale kasteelinterieurs en opgelapte kostuums. Dat was het wel zo'n beetje, maar acteren en zang deden die onvolkomenheden vergeten. Anno 2018 lijken de zaken omgedraaid. Gelikte decors, videowalls, computergestuurde, geraffineerde belichting, razendsnelle sfeer- en beeldwisselingen. Het publiek komt ogen tekort maar de oren signaleren dat er te vaak nominaal wordt gezongen, wat later bij thuisbeluisteren op lp/cd wordt bevestigd.

Microfoontechniek schiet zinvol te hulp
Terloops zie ik dat een der koorleden een haarbandmicrofoon lijkt te dragen, zo'n type met een dun roze stangetje dat naar de mondhoek reikt. Dat maakt nieuwsgierig. In de pauze weet ik hem te vinden en leer dat alle koorleden en solisten een dergelijke, draadloze microfoon dragen, 26 in totaal. Het was me in de zaal ab-so-luut niet opgevallen dat er geluidsversterking werd toegepast. Naderhand zag ik dat in de kuil, waarin de orkestbak is ondergebracht, zes microfoons stonden opgesteld. Maar waar waren dan de luidsprekers? Met moeite ontwaarde ik vier hangende luidsprekers op rij, niet veel groter dan een beschuitbus en aan weerszijden van de orkestbak twee soortgelijke luidsprekers die naar elkaar toe straalden. Ik herkende het Omniwave-systeem, waarmee Bloomline in 's-Gravendeel actief is. Hoezeer ik me altijd heb verheugd dat opera zonder elektronische versterking kan, met dit systeem kan ik er volstrekt vrede mee hebben.

Scènefoto Dinand van der Wal

Daarom maar eens gesproken met Koen Keevel van het bedrijf PME Tecnica die het geluidsplan ontwierp en begeleidde. Ik had niet waargenomen, zo meldde hij, dat boven in de zaal nog een onzichtbare "centercluster" hing, een samenstel van luidsprekers. Verder zit elke avond in de zaal een technicus die op basis van het speelplan voortdurend klankregelaars open- en dichtschuift. Privégesprekken van koorleden die even niets te doen hebben dringen zodoende niet door tot de zaal. Hij plaatst ook accentjes op momenten dat het orkest de zang dreigt te overstemmen, maar dat geschiedt heel delicaat. De microfoons in de orkestbak hebben een dubbelfunctie, zo kunnen medewerkers achter de coulissen en in de kleedkamers de voortgang volgen.

Zicht op de orkestbak (foto Tjako Fennema)

Er omheen
De 6000 operagangers in Spanga (10 avonden van 630 plaatsen) werd een bijzondere avond geboden. Het werd er ook warm, de temperatuur in de zaal steeg tot 38 graden. De deuren gingen vanwege vals licht op de filmwand niet open, dus het werd werkelijk adembenemend. Ook voordien was er genoeg te beleven: voordrachten, een expositie, een lange gedekte tafel voor het operadiner. Plus een openluchtconcert met vier voor de gelegenheid gecomponeerde triomfmarsen, geschreven door resp. Monique Krüs, Feras Khouri, Floris van Bergeijk en Jente Meijer.

Wat te zeggen van het gedoe met mobieltjes? Vervelend is dat links en rechts veelvuldig en langdurig mobieltjes in de lucht worden gestoken om filmpjes te maken. Maar die oplichtende schermpjes zijn best irritant.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links