Opera & Operette

Volmaakte atmosfeer bij Glucks Orfeo ed Euridice

in de paleistuin van Soestdijk

(een operarecensie die maar geen operarecensie wil worden)  

© Tjako Fennema, 10 juni 2011

© Foto's: Leo van Velzen

 

Openluchtopera: brood en spelen?
Vanzelfsprekend is een project als Soestdijk, dat mikt op 22 voorstellingen financieel een hachelijke onderneming. Alle zeilen worden bijgezet om toeristen (zomerseizoen) te trekken en bedrijfsarrangementen te verkopen. Stel dat vocalisten en orkest deze Orfeo in concertante uitvoering hadden gebracht? Dan was de conclusie dat het een aardige uitvoering was, maar meer ook niet. Maar concertant waren de musici zeker tot uitgewogener prestaties gekomen. Kortom: voor het zingen en het orkest hoeft de operaliefhebber niet naar Soestdijk te gaan, maar de mise-en-scène is absoluut sprookjesachtig, onvergetelijk en uniek. Eer is alle vernuft besteed om de prachtige waterpartij en entourage van paleis Soestdijk maximaal te benutten en te belichten.

Son-et-lumière
Hoe kom je op het idee om daar een barokopera uit te voeren en hoe weet je partijen te overtuigen? Daarbij verbleekt het son-et-lumière van een Frankrijkvakantie. De spierwitte achterzijde van het paleis fungeert als wondermooi decor en projectiewand. Het speelvlak beslaat 3,5 ha. De vallende avond, de godenschemering, (vandaar de late aanvangstijd) speelt zijn eigen, bijzondere rol bij het ontvouwen van het drama. Belichting en effecten zijn subtiel en sprookjesachtig. Het is dezer dagen al vele malen beschreven en op tv geweest. Het aan-en afvaren van bootjes, de dramatis personae die over het water lopen en fietsen, Orfeo die regelmatig zowat kopje onder gaat of half in het water zit. Het is teveel om op te noemen.. Subtiel uitgelicht is ook het orkestpaviljoen waarvan de achterwand gedurende de uitvoering discreet van kleur verschiet.

Aangezien het plezier van de avond vooral in de verrassing zit, acht ik me ontslagen om alles op te sommen, maar ik heb vele malen aan mijn stoel vastgenageld gezeten. Natuurlijk zijn er de nodige geestige (en geen vette) knipogen naar de oorspronkelijke bewoners van “Soestdijk”. Driewerf chapeau dus voor de mensen die op het idee kwamen om de paleistuin als locatie te kiezen en de grote vijver in de Styx, de rivier van de onderwereld, om te toveren. Het is zo´n avond waarover je nog lang napraat, maar het is wel een 100 % voorbeeld van het vermaledijde regisseurstheater waarin vocalisten zich zowat alles moeten laten welgevallen als ondergeschoven kindje van het Bühnebild.

De uitvoering en het geluid
De vocale glansrol is weggelegd voor de in kopstem zingende “zwarte Orfeo” (Gary Boyce) die door rol, houding en voordracht de avond draagt. Hij moe heel wat door het water waden en wordt gaandeweg steeds natter. Zou hij een wet suit onder zijn tuniek dragen? Heel bijzonder hoe hij vocaal en in performance overeind blijft. Voorzichtiger was de vocale performance van Eurydice (Stefanie True), inclusief haar al te ronde uitspraak van het Italiaans. Maar nooit zag ik iemand zo spectaculair van de aardbodem verdwijnen als zij! De bescheiden rol van Amor (Ilse van de Kasteelen) werd keurig gezongen. Gelukkig is scenisch voor haar veel spannends weggelegd in haar dubbelrol als fietsende Juliana.

Stefanie True als Eurydice en Gary Boyce als Orfeo

Concerto d´ Amsterdam speelde bij vlagen prachtig maar regelmatig ook onbeholpen.. Of het orkest al of niet op authentieke instrumenten speelde is niet makkelijk vast te stellen omdat veel microfoons dicht op de instrumenten staan en de klank noodgedwongen meer dan levensgroot wordt afgebeeld. En kun je bij een stevig zakkende buitentemperatuur toe met 1 x tussentijds stemmen? Er zit een vette dot digitale nagalm over het orkest en die twee enorme zuilluidsprekers kunnen best wat zachter. Pet af voor dirigent die orkest en immens speelvak moet overzien en ook nog moet inspelen op de scenische vondsten en timing. Wat blijft er van een operastem over wanneer de microfoon zowat in het strottenhoofd is gemonteerd? Toch klinken stemmen van solisten en koor veel natuurgetrouwer dan het orkest. Van de bijzondere grootschalige en elektronisch versterkte producties die ik meemaakte in Nederland, Frankrijk en Italië wint deze het - samen met het nachtelijke Varèse project in Friesland - met glans.

3,5 hectare speelvlak
De afstanden tot de tribune zijn groot, erg groot. Niet gauw zie je zo´n groot speelvlak ( 3,5 ha). Het rimpelloze water draagt het geluid uitstekend maar er is aan versterking niet te ontkomen. Het geluid van de boven het orkest opgestelde microfoons en van de speciale effecten komt via twee enorme geluids-arrays (luidsprekerzuilen van ca 4 meter hoog) tot het publiek. De stemmenweergave van koristen en solisten wordt verzorgd via een hoog voor de tribune opgehangen serie van 24 stuks nieuw ontwikkelde mini luidsprekers. Daarvoor tekent Leo de Klerk van Bloomline, een studio gespecialiseerd in klassieke-muziekopnamen. De stemweergave voor het duizendkoppig publiek is voorbeeldig. De klankregie vraagt nog om fijnafstemming. Wanneer het koor pakweg 200 m van de tribune zingt komt hun geluid even sterk uit de luidsprekers als wanneer ze pal voor het publiek voorbij varen.

Conclusie: een bedwelmende avond
Niet missen dit overrompelende optreden. We leven in een visueel era en alle zintuigen worden deze avond geprikkeld. Alles aan deze uitvoering laat zien dat over alle aspecten grondig en maandenlang is nagedacht. Jos Thie en zijn team hebben het ene oorspronkelijke idee haasje-over laten spelen met het andere. Bedwelmend! Dat de solisten zich erg veel moeten laten welgevallen bij regisseurstheater is al jaren een veelbesproken probleem.

Feiten op een rij
• 22 opvoeringen van 3 juni-24 juli 2011, toegang € 80-70-60-50 en 40, incidenteel aanmerkelijke reductie voor CJP/studenten. Voor elke datum staan twee vervangingsdata genoteerd in geval de weersomstandigheden parten speelt

• Het zicht vanaf de tweede rangsplaatsen op de tribune is beter dan dat van de eerste rang

• De voorstelling begint om 21.30 h, duurt zonder pauze 1,5 uur. De grand première van 8 juni startte rond 22 h; de avond liep tot 24.00 h.

• Het parkeren aan de weg langs paleis Soestdijk kost € 5, het bijzonder fraaie programmaboek € 10.-

• Bezoek kan ruim van tevoren buitengewoon aangenaam vertoeven in het bos terzijde van de paleistuin, feestelijke buffetten en talloze banken om onder het loof te verwijlen

• Bij de toegang naar de tribune liggen honderden fleecedekens gereed (kosteloos)

• Na het slotapplaus krijgt het publiek een glas spumante aangeboden, maar gezien het late uur en de oprukkende kilte werd er amper gebruik gemaakt van het feestelijk en veelkleurig verlichte bos rond de buffetten. Uiteindelijk bij het verlaten van de tuin krijgt eenieder nog een flesje Orfeo mineraalwater. “Een sfeer zoals op het schilderij “Moulin de la Galette” van Renoir.

• Ontvangst, begeleiding, beveiliging en bediening waren tijdens de première in een woord koninklijk.

• Het is 10 minuten wandelen van parkeerplaats naar tribune! Rolstoelen, rollators en kruklopers ondervinden weinig hindernis totaan de tribune. Er is een bescheiden golf cartservice.

• 22 voorstellingen à 1000 bezoekers resulteren naar schatting in een recette van € 1 miljoen, uit de verkoop van programmaboekjes kan daar nog een ton bijkomen.

www.deutrechtsespelen.nl

Uitvoerenden
Orkest op authentieke instrumenten en koor van Concerto d´ Amsterdam
dirigent Hoite Pruiksma
Orfeo Gary Boyce-altus
Eurydice Stefanie True
Amor Ilse van de Kasteelen
Regie Jos Thie
Geluidsversterking: AMPCO met microfoons van DPA en OmniWave luidsprekers van Bloomline.


Ooit in Nederland: Kathleen Ferrier

Rumor in casa inzake het uitbrengen in 1977 van de EMI LP-dubbelabum met een 1951- radioregistratie van Orfeo ed Euridice. In de Stadsschouwburg van Amsterdam zongen Kathleen Ferrier, Greet Koeman, haar jongere zus Nel Duval en koor en orkest van de vm. Nederlandse opera olv Charles Bruck. Grote motor van deze uitgave was wijlen Klaas Posthuma, oud hoofdredacteur van LUISTER en in die tijd actief als labelmanager bij EMI/Bovema in Heemstede. Het tekstboek maakt uitgebreid gewag van grote dank jegens NOS/NRU en Decca voor de toestemming tot uitbrengen. Ingewijden wisten van deze van glasplaten gekopieerde magneetbanden. Deze nooit uitgezonden registratie is door Gooise matrassers in handen van Posthuma gespeeld. Toen pakweg 10 jaar later het Nederluxemburgse cd-label VERONA profiteerde van de hausse in cd-verkopen, lag diezelfde opname – maar nu op cd- in de schappen van V&D. Dat dreef V&D in handen van het advocatenkantoor van EMI/Bovema dat met grote dwangsommen dreigde. Vervolgens moest Bovema uitleggen hoe zij dan wel aan die mastertapes waren gekomen. Van een proces is het nooit gekomen.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links