Wagner: Der fliegende Holländer

Brian Mulligan (Holländer), Ricarda Merberth (Senta), Benjamin Bruns (Erik), Andreas Bauer Kanabas (Daland), Matthew Swensen (Steuermann), Iris van Wijnen (Mary)
Groot Omroepkoor
Cappella Amsterdam
Radio Filharmonisch Orkest
Dirigent: Jaap van Zweden
Amsterdam, 6 september 2024

Enkele dagen vóór het concert was al bekend dat de aangekondigde sopraan vervangen was door Ricarda Merberth, dus dat was geen verrassing meer. Wel gold dat voor de aankondiging in het programmaboekje dat er een pauze zou zijn na het eerste bedrijf. Weliswaar had Wagner zijn ‘romantische Oper' opgezet in drie bedrijven, maar met de bedoeling dat die als doorgecomponeerde eenakter zou worden uitgevoerd. Omdat het Dresdner publiek daar in 1843 nog niet aan toe was, splitste Wagner voor die gelegenheid, om commerciële redenen zou je kunnen zeggen, zijn opera in drie afzonderlijke bedrijven, duidelijk afgescheiden door slotmaten en voorspelen, maar een artistieke keuze was dat absoluut niet.

Sinds de Bayreuther Festspiele het werk in 1955 presenteerde als de ‘dramatische ballade' die Wagner voor ogen stond, is die versie geleidelijk algemeen geworden - terecht! Een incidenteel teruggrijpen op de Dresdner versie is zeker aanvaardbaar, maar dat moet wel een consequente keuze zijn (of een noodzakelijke, zoals in 1959 in Bayreuth, toen bleek dat een enscenering van Wieland Wagner een pauze noodzakelijk maakte). Daarvan was zaterdag geen sprake. We hoorden het afgeronde eerste bedrijf van de Dresdner versie, maar bij de doorgecomponeerde overgang naar het derde bedrijf was Dresden ver te zoeken.

De reden voor deze keuze bleef onduidelijk (de toelichting danste om de hete brij heen) en dat doet vermoeden dat het gebeurde op verzoek van ofwel de dirigent, ofwel de organisatie. Een artistiek gefundeerde keuze leek het in ieder geval niet, maar het gevolg was wel dat de muzikale spanning die Jaap van Zweden opbouwde met een voluptueus klinkend Radio Filharmonisch Orkest, nu doorbroken werd. Daarnaast blijft het jammer dat we hem in het theater nooit met een werk van Wagner hebben kunnen horen, want deze muziek lijkt hem op het lijf geschreven.

Bij de ZaterdagMatinee resulteerde dat weer in een middag met felle contrasten, momenten van intense verstilling en prachtig opgebouwde climaxen waarbij zelfs de meest overweldigende tutti nog fascineerden door kleurenrijkdom. Ondertussen leek hij zich wel constant bewust van de aanwezigheid van zangers en hooguit kan men wensen dat hij tijdens de grote koorscène in het derde bedrijf iets meer gespannen stiltes had laten vallen.

Die koorscène, waarbij het Groot Omroepkoor geassisteerd moest worden door Cappella Amsterdam om de drie verschillende koorpartijen (Noorse zeelui, meisjes en vrouwen, de bemanning van het spookschip van de Holländer) tot hun recht te laten komen, werd in de akoestiek van het Concertgebouw een muzikale tour-de-force waar geen uitvoering in het theater tegenop kan. Een concertante uitvoering heeft meer voordelen dan alleen maar het ontbreken van een regisseur!

Minder indrukwekkend was de titelrol van Brian Mulligan, een intelligent zanger met een mooie gefraseerd ‘Die Frist ist um', maar met te veel 'Sprechgesang' en ook te weinig diepte voor het duet met Senta, en zonder de allures van een echte heldenbariton, onontbeerlijk voor de slotscène. Meer vocale kracht ontplooide de bas Andreas Bauer Kanabas, zeker in zijn duet met de Holländer, en het het trio zeelieden werd gecompleteerd door de tenor Matthew Swensen als een Steuermann vol heldere lyriek.

Na een carrière van een kwart eeuw, vooral gewijd aan Wagner en Richard Strauss, klonk de sopraan Ricarda Merberth niet meer als het geëxalteerde meisje dat met haar ballade de temperatuur in de zaal tot een kookpunt moet brengen. In haar eerste duet met Erik, de helder getimbreerde, met de nodige passie zingende tenor Benjamin Bruns, klonk zij al iets vrijer, maar tijdens haar duet met de Hollander raakte zij pas goed op dreef. In de slotscène liet zij tenslotte alle extase horen die daar van haar verwacht werd. Als invalster redde zij de uitvoering, maar ik hoop toch dat we ook de oorspronkelijk aangekondigde Finse sopraan Miina-Lisa Värelä hier nog eens te horen krijgen.

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links