Haydn: Le Pescatrici

Elvire Beekhuizen (Lesbina), Erik Slik (Frisellino), Marieke Marjon Schoots (Eurilda), Sinan Vural (Mastricco), Jokke Martens (Lindoro), Vaughan Schlepp (keyboard en directie), Peter Verduyn Lunel (fluit), Arco van zon (hobo), Hanka Clout (klarinet) en Huub van de Velde (contrabas)
Nynke van den Bergh (regie)
Nijetrijne, 15 augustus 2024
www.operanijetrijne.nl

Dit jaar liet ik op advies van Paul Korenhof de inmiddels wat overspannen zomermanifestatie Spanga linksliggen en programmeerde ik mijn TomTom naar het nabijgelegen Nijetrijne. Had ik toch eerder van het bestaan van deze zomeropera geweten? De zomeropera van Nijetrijne, ooit opgezet door drie enthousiaste jonge zangeressen onder wie de sopraan en dirigente Barbara Hannigan, richt zich op de 18de eeuw met componisten als Salieri en Haydn. Bescheiden middelen zonder audiovisueel effectbejag vormen hier de charme van de voorstelling die wordt overstraald door een landelijke locatie waar eenden en kwakende kikkers de dienst uitmaken.

Bijzondere tuinopera-herinneringen
Er zijn van die operamomenten in een mensenleven die op het netvlies zijn gebrand. Voor de eerste keer het trappenhuis van Opera Garnier in Parijs, de mystieke 'Abgrund' van Bayreuth, de loges van la Scala (met haakje-op-de-deur) of de plafondschilderingen van De Munt. Maar ontwapenend en grensverleggend zijn sommige tuinopera's: zoals bijvoorbeeld Le Pescatrici* (De vissersvrouwen), die ik ergens jaren '80 voor het eerst zag in de Hilversumse tuin van hoboïst Frank van Koten (gesponsord door Ouwehand haringinleggerijen: het bezoek met een druipende rolmops op de tribune!) Van Koten hield dat enkele jaren vol en kon daarbij putten uit het arsenaal Haydn operaatje, zo'n vijftiental, waarvan enkele slechts in concept of onvolledig. Ook van le Pescatrici zijn enkele delen verloren geraakt, maar dat gemis viel niet op tijdens een heerlijke mildzonnige zomeravond.

Dankzij de in 1996 overleden superactieve dirigent Antál Dorati bracht Philips in de jaren '70 acht van die Haydn-opera's op lp uit, maar anno 2024 kost het moeite om Le Pescatrici op cd te vinden. Via notabene Bol.com kwam ik uit bij een Litouwse uitvoering op het label Hungaroton.

Eerst Spanga zien en dan……
On-be-grij-pe-lijk: pas onlangs werd ik geattendeerd op Opera Nijetrijne waar uitvoerend producent Yvon Scheper sedert 2001 aan een indrukwekkende traditie werkt. En onderschat het niet: in tien voorstellingen (tot 25/8/2024) inclusief de generale repetitie trekt deze opvoering van Le Pescatrici naar schatting zo'n 2000 bezoekers en dat is even veel als een volle Grote Zaal van De Doelen.

Het buurtschap Nijetrijne ligt met 140 inwoners tussen Wolvega en Kuinre, in het prachtige natuurgebied De Rottige Meente. Drie kleine tribunes staan opgesteld in een jonge fruitboomgaard, ruimte biedend aan een compact speelveld met op de achtergrond een orkesthut en een vennetje. Als stedeling waan je je in Arcadïë.

De Viswijven, dramma giocoso - humoristisch drama - uit 1770
Haydn, in dienst van de Esterházy's, baseerde zich op de Italiaanse librettist Carlo Goldoni, maar in Friesland zorgde Jeroen Sarphati voor een knipoog-hertaling in het Nederlands, hoewel zijn “viswijven” vanzelfsprekend iets anders verbeelden dan “vissersvrouwen”. Zoals gemeld zijn delen van de eerste en tweede acte lang geleden verloren geraakt, maar een kniesoor die daar op let. Het Nederlandse libretto verhaalt van prinsen, gemberthee, liefdesgeschiedenissen, een testament plus het nodige stuivertje wisselen. Complimenten overigens voor de Nederlandse bewerking. Geen simpele klus om onze wijdlopige taal te wringen in Italiaanse zingregels!

Het orkest van muzikaal leider Vaughan Schlepp
Sinds 2005 is Vaughan Schlepp (Tokyo, 1956) actief voor Nijetrijne. Ik schat hem eind vijftig en hij is onderhand meer Nederlands dan de Nederlander. Wonderbaarlijk hoe hij achter zijn keyboard, vergezeld door fluit, hobo, klarinet en contrabas een zowat volmaakte begeleiding gestalte weet te geven. Hij is op een nauwelijks merkbare wijze de stuwende kracht achter deze haperingloze opvoering. Chapeau! Overigens: strijkers mis ik buiten niet, hun klank komt in de buitenlucht doorgaans kaal over en ze verliezen het van de verder dragende blazers.

Voorbeeldige opvoering
Duidelijk is ook dat er solide is gerepeteerd want de namiddag (de eerste ouverture start om vier uur) loopt op rolletjes. Nijetrijne beschikt al jaren over een vast team van solisten die in jeugdige sfeer met verve zingen en acteren en duidelijk lekker op elkaar zijn ingespeeld. Nadat in de eerste acte tenor Erik Slik als Frisellino opkomt, speelt het verhaal zich verder af met de als lyrische coloratuursopraan geafficheerde Elvire Beekhuizen. Zij is een veelgevraagde zangeres bij menige Europes in de Barok gespecialiseerd operagezelschap. Gaande de voorstelling draagt zij met de beide baritons, Sindal Vural en bovenal de Belg Jokke Martens, de opvoering met verve. Vural is van Turkse origine maar werkt net als Jokko vanuit Amsterdam. Beide jonge zangers kunnen bogen op indrukwekkende speellijsten. Daar blijft mezzo Madieke Marjon Schoots een fractie bij achter, maar haar rol – eigenlijk voor een altstem bedoeld - biedt mogelijk minder kansen om te schitteren. Ze deed stevige podiumroutine op – een machtig hulpmiddel- in het ensemble van André Rieu en dat draagt ze met soepel gemak uit.

Geen bijrollen
Haydn kende in zijn opera's geen vocale bijrollen. En dan is het heerlijk hoe het verhaal zich in solo's, duetten, trio's en kwartetten ontrolt. Wát een inzet, hoe leuk de kostumering en hoe duidelijk zijn de teksten te verstaan, ondanks dat de solisten al zingend uitwaaieren over de drie kleine tribunes. Mede dankzij de doodstille omgeving zijn hun teksten - elektronicaloos – goed te volgen. Heerlijk ook hoe bescheiden decorstukken een aansprekende sfeer oproepen waarbij grootformaat flonkerende vissen keer op keer al zingend worden gefileerd en van kunstzijden ingewanden ontdaan. Hilarisch! En hoe prettig dat de regie afzag om dit operaatje niet in een ruimtevaart-technologische, multimediale aanpak op het toneel te brengen, alhoewel er stiekem – héél even - toch een mobieltje uit de mouw werd getoverd.

Al calculerend!
Er zijn tien voorstellingen geprogrammeerd tot 25 augustus 2024, alle aanvangend op een comfortabele vier uur 's middags. De toegangsprijs bedraagt € 110 inclusief de hapjes, diner en drank wat neerkomt op een omzet van pakweg 1,5 euroton (denk aan vrijkaartjes en zo). Maar wát een inzet wordt daarvoor gepleegd: een organisatie die werkelijk tot in de puntjes is geregeld (inclusief invalidenvervoer in dit lastig begaanbare natuurgebied). Bezoekers krijgen het Nederlandse libretto duidelijk leesbaar op papier uitgereikt en worden voordien en in de pauze vergast op koffie, sandwiches, sekt en Beerenburger waarna de stemming er echt inkomt wanneer de gasten in een feesttent aan lange tafels worden gezet en een welverzorgd driegangendiner krijgen voorgeschoteld, uitbundig afgeblust met wijn. En dan de tafelgesprekken tussen rekkelijken en goed voorbereide preciezen over opvoering, orkestje en zangtalent: zeer leerzaam! Mooi moment ook toen de complete crew zich door de lange tafelrijen worstelde en op een langdurig applaus werd onthaald. Het werd een zinderende afsluiting. Enigszins onzeker moest uw gehielspoorde scribent de terugwandeling (zo'n 20 minuten) aanvaarden. Maar wat een weidse vergezichten!

Kookboekje als herinnering
Slim ook van de vriendenvereniging om tijdens het diner de tafels langs te gaan om leden te werven en op het subsidieloze ensemble toegesneden minikookboekje (met een voorwoord van Aaf Brandt Corstius) voor € 10 te verkopen. Niet te weerstaan!

____________
*De Nederlandse Operastichting voerde meer dan eens Le Pescatrici op.

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links