Opera & Operette

Winnende compositie over mislukte Nederlandse expeditie

 

© Lonneke Regter, september 2010

 

 
  Sylvia Maessen (r.) en Wendela de Vos
  Foto: Yvonne Pourchez

Een oratorium over een mislukte expeditie van Willem Barentsz en Jacob van Heemskerck komt als prijswinnaar uit de bus in de compositiewedstrijd die de Stichting Koorbegeleidingen uitschreef. Nova Zembla van de componiste Sylvia Maessen en tekstschrijfster Wendela de Vos gaat op 2 oktober in première in Den Haag als RBO Sinfonia zijn 25-jarig bestaan viert.

Uitvoerenden: Ingrid Kapelle, sopraan - Alex Vermeulen, tenor - Pieter Hendriks, bariton en het RBO Sinfonia o.l.v. dirigent Robbert van Steijn. Verder worden er nog werken uitgevoerd van J.S. Bach, Verdi en Joh. Strauss. 


De Stichting Koorbegeleidingen wil met de compositiewedstrijd het repertoire voor amateurkoren vergroten. Nova Zembla, de prijswinnende compositie van Sylvia Maessen en Wendela de Vos, slaat twee vliegen in één klap. Het toegankelijke werk voor sopraan, tenor, bariton, gemengd koor en orkest verrijkt het koorrepertoire én toont een stukje vaderlandse zeegeschiedenis die bijna in de vergetelheid is geraakt.

De Vos en Maessen bestudeerden de avonturen van Willem Barentsz en Jacob van Heemskerck die in mei 1596 aan hun derde expeditie naar China begonnen. Eind augustus strandde het schip in het ijs aan de oostkust van Nova Zembla. Een schrikbeeld: zeventien mannen overgeleverd aan kou, scheurbuik en duisternis in het lege poollandschap. Twaalf kerels keerden terug en dankzij de aantekeningen van Gerrit de Veer werden hun avonturen tot vaderlandse geschiedenis.

De componiste en tekstschrijfster zijn voor het oratorium bewust op zoek gegaan naar een historisch gegeven. Maessen: " Door het dagboek zijn we op de hoogte van de missie, anders was deze vast verdoezeld. Zee en water zijn voor Nederland belangrijk. Er komt liefde en drama in voor. Willem Barentsz gaat dood. En religie: de mannen blijven steevast vertrouwen op God en hopen dat alles goed komt."

Enthousiast roept De Vos: "Het had ook een opera van drie uur kunnen worden, zo prachtig zijn de verhalen. Er zijn allerlei rare details beschreven, bijvoorbeeld hemden die bevroren, toen ze die probeerden te wassen. Wij hebben voor de belangrijkste momenten gekozen."

Het is de eerste keer dat De Vos en Maessen samenwerken. Beide vrouwen vinden elkaar in hun nuchterheid en humor. Maessen: "Wij zijn niet van het eindeloze geouwehoer." De Vos: "Ik zie meteen beelden en scènes voor mij die met een paar woorden en noten te suggereren zijn." De componiste. "Ik streef naar ongebruikelijke, onverwachte combinaties, bijvoorbeeld hedendaagse muziek met tango."

Voor de twee prijswinnaressen hebben de dieptepunten de meeste aantrekkingskracht. Maessen: "De compositie is niet nationalistisch en bombastisch van 'hole, wij zijn de helden'." De Vos: "Het gegeven dat de expeditie finaal mislukt, is het interessantste. De mannen wilden naar China en bereikten dat nooit. Iedereen dacht dat ze allang dood waren, totdat zij onverrichter zake met maar twaalf personen terugkwamen. Snel werd er een ontvangst en feestje geregeld."

Angst, frustratie, kou, honger, hoop en vriendschap, allerlei emoties en ontberingen komen in veertien deeltjes voorbij. Maessen: "De mannen hebben discipline. Het is hun redding, totdat ze in het voorjaar een klein stukje open water tussen de ijsschotsen zien. Dan worden ze opstandig en willen weg. Een dramatische wending die onderkoeld wordt weergegeven door gekissebis tussen de zangsolisten."

Ondanks de geringe lengte van dertig minuten komt het verloop van het verhaal volledig aan bod, van de afvaart tot en met de thuiskomst. Maessen: "Het geheel krijgt een actueel tintje: in Harlingen zijn plannen in de maak voor een replica van het schip die de tocht opnieuw gaat doen." Volgens de maaksters gaat het overstijgende thema over volharding. De Vos: "Ondanks mislukkingen en ruzies zetten de mannen door. Zij mogen daarom trots zijn op zichzelf."

__________________________________
Op 10 mei 1596 varen Willem Barentsz en Jacob van Heemskerck met een bemanning van vijftien jonge mannen uit voor een derde expeditie om de Noord.  Op zoek naar een vrije doorvaart naar de Oost. Hun schip strandt echter eind augustus in het pakijs aan de oostkust van Nova Zembla. Ze worden gedwongen het schip te verlaten en bouwen van aangespoeld drijfhout een huis om zich zelf te beschermen tegen wind en wilde dieren. Zeventien mannen in één ruimte, overgeleverd aan ondragelijke kou, scheurbuik, totale duisternis en de verschrikkelijke leegte van het poollandschap. Twaalf man keren ten slotte terug. Ze maken voor altijd deel uit van de Nederlandse geschiedenis, dankzij het dagboek bijgehouden door bootsman Gerrit de Veer. 

Sylvia Maessen  componeerde o.a. voor de pianisten Marcel Worms en Marja Bon, de fluitiste Eleonore Pameijer en het Amstel Quartet. Zij bewerkt al jaren klassieke muziek voor de kindervoorstellingen van theatermaker Frank Groothof. Naast componist is Sylvia ook freelance contrabassist (zowel op klassiek, jazz als wereldmuziek-gebied). Sinds 2007 is zij lid van het Genootschap Nederlandse Componisten (Geneco). In 2006 heeft ze de derde prijs gewonnen bij de compositie-wedstrijd van de VSB-poëzieprijs. 

Wendela de Vos  was werkzaam als actrice in diverse grote en kleine (muziek)theatergroepen. Daarna stapte zij achter de schermen en werkte als productieleider voor talloze dans- en toneelvoorstellingen. Ze schreef teksten voor theater, o.a. voor zangeres Joy Wielkens en het ZIDtheater, en poezie, o.a. voor de Kinderpoeziekalender 2011, uitg. van Gennep. Sinds 2005 schrijft zij met duoschrijver Atie Vogelenzang onder de naam Tupla Mourits literaire thrillers (Arbeiderspers).

Sylvia Maessen en Wendela de Vos wonnen de compositiewedstrijd die de Stichting Koorbegeleidingen had uitgeschreven voor het 25-jarig bestaan van RBO Sinfonia. De winnende compositie is Nova Zembla, een historisch oratorium voor sopraan, tenor, bariton, gemengd koor en orkest. Op 2 oktober 2010 wordt de prijs overhandigd en gaat het werk in de Anton Philipszaal in Den Haag in première onder leiding van Robbert van Steijn.
Meer informatie is te vinden op:
www.koorbegeleidingen.nl/novazembla.htm
www.sylviamaessen.nl
http://wendeladevos.blogspot.com


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links