Venables: We Are The Lucky Ones

Claron McFadden, Jacquelyn Stucker, Nina van Essen, Helena Rasker, Miles Mykkanen, Frederick Ballentine, Germán Olvera, Alex Rosen
Residentie Orkest
Dirigent: Bassem Akiki
Regie & toneelbeeld: Ted Huffman
Kostuums: Ted Huffman, Sonoko Kamimura
Amsterdam, 14 maart 2025
www.operaballet.nl

Wie opera nog louter ziet als 'drama' is zeker bij We Are The Lucky Ones aan het verkeerde adres. De samenwerking van componist Philip Venables, regisseur Ted Huffman en librettiste Nina Segal heeft geresulteerd in muziektheater zonder 'verhaal' en zelfs zonder karakters. Het libretto laat in korte, beschrijvende, soms dramatische, bij vlagen ook emotionele flitsen een diversiteit aan individuen aan het woord in een bijna breugheliaans tableau van menselijke ervaringen. Het resultaat is een beeld van onze moderne westerse samenleving, of beter: van de manier waarop veel mensen de ontwikkeling van die samenleving de afgelopen driekwart eeuw ervaren heeft.

De productie waarmee DNO de negende editie van het Opera Forward Festival opende, is een nieuw project in de samenwerking van Venables en Huffman, van wie in 2022 al Denis & Katya te zien was. Die eerdere 'opera', de tragedie van twee Russische tieners die in een uitbarsting van geweld ten onder gingen aan een conflict met de hen omringende maatschappij. bood een keihard en ontluisterend beeld van onze samenleving, maar wel als kritisch beeld van buitenaf met een schijn van objectiviteit. In We Are The Lucky Ones kozen Venables en Huffman voor een personaal standpunt met een blik vanuit de mens zelf, en dat levert wat een menselijker en minder hard resultaat op, terwijl het voor het publiek ook meer mogelijkheden biedt tot identificatie.

Interviews
Als basis voor het libretto van Nina Segal fungeerde een groot aantal interviews met willekeurige mensen uit voornamelijk West-Europese landen. Hun generatie, meestal omschreven als 'baby boomers', was is tevens de generatie die de economische opbloei na de Tweede Wereldoorlog bewust heeft meegemaakt. Daarmee werden zij, aldus het programmaboekje, 'mensen die het meest hebben geprofiteerd van de economische expansie na de oorlog' en de 'stijgende welvaart na de wederopbouw'.

Saillante uitspraken en momenten uit die interviews, in totaal enkele honderden pagina's, werden gecombineerd tot een lange reeks herinneringen en concrete beelden die laten zien hoe de groeiende middenklasse van onze westerse samenleving op die periode terugkijkt. Voor structuur en samenhang in het uiteindelijke libretto zorgt een chronologische opbouw met een indeling in periodes van circa tien jaar, in het toneelbeeld benadrukt door de projectie van jaartallen op de achterwand van het speelvlak.

Anekdotisch
Qua karakter is het merendeel van de weergegeven herinneringen tamelijk anekdotisch en sterk gebonden aan persoonlijke situaties, van de verrassing bij het voor het eerst proeven van een sinaasappel tot de nostalgie van de oudere vrouw die beseft dat haar kinderen weinig belangstelling voor haar dierbare meubelen zullen hebben. Frequent terugkerende thema's zijn daarnaast de baan (of banen), het kopen van een huis, de zorg voor de kinderen en vooral de zorgen rond het bekostigen van hun studies.

Meer algemene problemen en ideële stromingen uit de tweede helft van de vorige eeuw spelen nauwelijks een rol. Zaken als Vietnam, de hippies, sociale hervormingen, etnische problematiek, seksuele vrijheid en feminisme komen slechts zijdelings voorbij en zijn dan hooguit op de achtergrond bespeurbaar. Wie die periode zelf heeft meegemaakt, kan dat als een gemis ervaren, maar bezit wel het referentiekader waardoor bepaalde details in een groter geheel geplaatst kunnen worden. Het is echter de vraag in hoeverre de teksten voor een jonger publiek het anekdotische karakter overstijgen.

Sober speelvlak
Dat alles neemt niet weg dat We Are The Lucky Ones een voorstelling met grote zeggingskracht is geworden. De in het libretto samengebrachte tekstfragmenten worden door acht solisten in een zowel muzikaal als visueel virtuoze constellatie over het voetlicht gebracht. Het ontbreken van duidelijke 'rollen' en een gestructureerde handeling roept daarbij geen problemen op dankzij de sobere regie van Ted Huffman die in de vele korte scènes (64 in totaal) de betreffende solist steeds alle kans geeft voor een korte 'act' die kan variëren van een moment van verstilde emotie tot een Broadway-achtig shownummer.

De muziek van Philip Venables sluit bij die opzet aan met een goed in het gehoor liggende lappendeken vol bewust gekozen citaten en verwijzingen. Film- en amusementsmuziek spelen daarin een belangrijke rol, maar waar nodig is ook een serieuzere, soms navrant werken de ondertoon hoorbaar. Het resultaat is een helder geïnstrumenteerde en homogene ondergrond voor de solisten die perfect aansluit bij de sfeer van hun teksten. Positief werkt daarbij de beslissing niet het grote toneel te gebruiken, maar een sober speelvlak te creëren rond en half over de orkestbak, met het brandscherm als achterwand.

Epiloog
In die beperkte speelruimte worden zang en muziek een organisch geheel, terwijl tevens een intieme sfeer ontstaat die het publiek nauw bij de uitvoering betrekt. Dat dit speelvalk gedeeltelijk werkt als een 'Schalldeckel' die het verzonken orkest voor het publiek in de zaal geheel aan het zicht onttrekt, werkt bovendien positief op de verstaanbaarheid van de zangers en op de akoestiek in het algemeen.

Een zwak punt in het geheel vormt de epiloog waarin de zangers, tot dat moment individuen met privé zorgen, problemen of overwegingen, zich opeens als collectief uitlaten over actuele wereldproblemen. Het lijkt of in een later stadium besloten werd na de alledaagse problematiek snel nog even een algemene moraal aan de voorstelling toe te voegen. Ook de muziek zakt daar een beetje in, alsof ook die op het laatste moment nog snel even erbij gecomponeerd moest worden. Jammer. Scène 64 ('Regrets') zou een waarschijnlijk veel sterkere afsluiting opgeleverd hebben!

Perfect ensemble
De grote charme van deze productie is echter dat het publiek ruim anderhalf uur onthaald wordt op volmaakt ensemblewerk waarin ook tekst en muziek volledig opgaan. Nergens vraagt het libretto extra aandacht of een nadere explicatie en nooit dringt de muziek zich op terwijl bij deze eclectische partituur nergens de indruk ontstaat van stoplappen die gemist kunnen worden. Belangrijk voor dat laatste was het merkbare enthousiasme van dirigent Bassem Akiki en het Residentie Orkest, die samen op het toneel verschenen tijdens een slotapplaus waarin de spanning van alle medewerkers zich duidelijk ontlaadde.

In de voorpubliciteit ontstond de indruk dat sopraan Claron McFadden onder de solisten de primus (c.q. prima) inter pares zou zijn, maar dat verdient enige nuancering. Inderdaad is zij ruim 36 jaar na haar eerste opreden in het Muziektheater nog steeds een vocale persoonlijkheid die haar stem met maximaal effect en een exemplarische tekstexpressie kan inzetten. In het naadloos doorlopende ensemblewerk deed echter geen van de acht solisten ook maar een fractie voor een ander onder. Er werd gezongen, geacteerd en soms ook gedanst dat het een lieve lust was, zonder enig prima-donna-gedoe maar altijd in dienst van de voorstelling!

Gaven sommige premières tijdens het OFF van voorgaande jaren wel eens het gevoel dat er oude wijn in nieuwe zakken was gedaan, We Are The Lucky Ones is een geslaagd voorbeeld van een nieuwe weg die ingeslagen kan worden. En dat geldt zowel het werk als de voorstelling. Niet onbelangrijk is bovendien dat Venables en Huffman in staat waren om voort te bouwen op drie eeuwen muziektheater zonder rigoureus alle tradities en verworvenheden overboord te gooien. Kortom: een verrassende en vooral hoopgevende opening van het Opera Forward Festival 2025!

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links