Opera en operette Adiós, Montserrat Caballé!
© Paul Korenhof, oktober 2018
|
||
In een smal straatje in de barrio gótico van Barcelona, niet ver van een koffiehuis waar je de lekkerste churros van heel Catalonië kunt krijgen, markeert een gevelsteen het huis waar op 12 april 1933 Montserrat Caballé werd geboren. En niet zomaar een gevelsteen, maar een kingsize-steen zoals alles wat Caballé deed op de een of andere manier buitensporig was. Over Maria Callas zei Peter Diamand mij ooit dat alles aan haar 'larger than life' was, maar zo'n kwalificatie past ook bij Caballé, bij haar optreden, bij haar repertoire, en bij het gemak waarmee zij van fortissimo kon teruggaan naar een tot nul wegstervend pianissimo. Haitink zei na een voorstelling van Un ballo in maschera over haar: "Je moet soms een concessie doen, maar je krijgt er heel veel voor terug." Het overlijden van Montserrat Caballé, 6 oktober in haar geliefde Barcelona, betekende de definitieve afsluiting van het tijdperk van de grote operadiva's. Fysieke problemen Iedereen die haar kende, wist dat zij als gevolg van een ernstige vorm van suikerziekte haar lichaamsgewicht niet kon beheersen op de manier waarvan men dat van een ster mocht verwachten. Maar Caballé zette door, zoals zij ook in de jaren tachtig besloot de waarschuwingen te negeren dat een hersentumor haar zonder behandeling nog hooguit drie jaar zou gunnen. Ook toen zette zij door, liet zich niet behandelen, en vervolgde haar loopbaan geen drie jaren maar drie decennia, tot uiteindelijk tijdens een tournee door Rusland in 2012 een beroerte haar activiteiten definitief tot een minimum reduceerde. Bel canto Veel is geschreven over het belastingschandaal waarin zij nog maar enkele jaren geleden in Spanje verwikkeld was, en dat zelfs tot een veroordeling leidde. Iedereen die haar kende, begreep echter de achtergrond: haar huwelijk met een tenor die om gezondheidsredenen zijn carrière had moeten afbreken en die sindsdien - niet tot ieders genoegen - haar broer Carlos terzijde stond in diens functie als agent en zaakwaarnemer van de zangeres. Dat Caballé zelf haar zaken regelde is hoogst onwaarschijnlijk, maar als rechtgeaarde katholieke Spaanse accepteerde zij de gevolgen van dit 'familiebedrijf'. Haar positie en haar populariteit gaven haar in Spanje een immuniteit die anderen zeker niet ten deel zou zijn gevallen. Haar Tosca bij de oude Nederlandse Opera in 1959 is mij voorbijgegaan, maar wel was ik bij het concert in de VARA-matinee tijdens het Holland Festival 1972 en bij diverse andere recitals die zij in de loop der jaren in Nederland gaf. Daarnaast hoorde ik haar onder meer in Cherubini's Demophoon in Rome en Verdi's Simon Boccanegra in Orange, beide in absolute sterbezettingen, en in diverse voorstellingen in Covent Garden.
Onvoorspelbare humor De pers had van het gebeuren lucht gekregen en daarmee ook het publiek, en toen diezelfde avond (ik zat schuin achter de dirigent op de tweede rij) Caballé met haar mandje sinaasappelen naar het voetlicht wandelde, viel er een ijzingwekkende stilte. Wat zou zij doen? Wel, zij deed iets waarvoor alleen Montserrat Caballé het lef had: na een schijnbeweging met één enkele sinaasappel trok ze de brief van de operadirectie uit haar jurk tevoorschijn en ging die aan het publiek voorlezen. Rossini schreef heel komische opera's, maar op het lachsalvo dat Caballé die avond losmaakte, kon hij jaloers zijn. Die onvoorspelbare, soms zelfs ongepaste humor was kenmerkend voor een zangeres met wie niet iedereen overweg kon. Van de dirigent Carlo Maria Giulini, de muzikale gentleman bij uitstek, weten we dat hij na de opnamen van Don Carlos voor EMI verklaarde dat hij nooit meer met 'dat mens' wilde werken. Ongedisciplineerd was zij soms trouwens ook en toen zij bij het KCO met Bernstein Beethoven's Missa solemnis zou zingen, werd zij al bij de eerste repetitie weggestuurd omdat zij haar partij niet kende. Wie met haar overweg kon, beleefde echter gouden momenten en wie haar sympathie had gewekt, kon zijn handen dichtknijpen. Het bekendste voorbeeld: de tenor José Carreras die zij als een veelbelovende beginneling in Barcelona onder haar hoede nam, en die dankzij haar menige deur eerder zag opengaan dan wanneer hij helemaal op eigen kracht carrière had moeten maken. Maar haar plaats in de operageschiedenis dankt zij toch aan de combinatie van een wondermooie stem met een superieure zangkunst, zoals zij in 1972 in de Met demonstreerde tijdens een Don Carlos met Franco Corelli waarnaar ik luister terwijl ik deze woorden schrijf. Een groot actrice was zij niet, maar dat werd ruimschoots gecompenseerd door de warmte die zij uitstraalde. Lieve Montserrat Caballé, ik zal je nooit vergeten! index |
||