Margriet van Reisen (Ilana), Claron McFadden (Chief) (Foto Hans van den Bogaard/DNO-Holland Festival)

"Wat is het meest beslissende moment van je leven?" Met die vraag probeerde De Nederlandse Opera het publiek te attenderen op After Life van Michel van der Aa. Het is de centrale vraag voor alle personages in After Life, maar hij had toch ook het effect dat vrijwel iedereen die op 2 juni de première bijwoonde, op een gegeven moment ook zelf met die vraag speelde.

Ook de opera zelf kende een beslissend moment: de scène van Aiden en Sarah tegen het einde, als deze beide personages opeens met elkanders gevoelens geconfronteerd worden en er voor de aandachtige toeschouwer opeens meerdere deuren tegelijk opengaan. Beiden zijn ambtenaren op een 'tussenstation' waar overleden het beslissende moment van hun leven moeten kiezen om beladen met die ene herinnering de eeuwigheid in te gaan. Of dat vooruitzicht zo prettig is, kan men zich afvragen (een van de personages deed dat dan ook heel terecht), maar het libretto van Hirokazu Kore-Eda, gebaseerd op diens gelijknamige film, fascineert wel degelijk door een opmerkelijk inzicht in de menselijke geest. Het zijn niet de grote momenten waaraan iedereen zich vastklampt, maar vaak juist schijnbaar futiele details, en de opera van componist-filmer Michel van der Aa illustreert dat op - ook voor hemzelf - onverwachte wijze. Toen hij het plan opvatte het verhaal filmisch te illustreren met beelden uit interviews met 'echte' mensen, bleek dat fictie en werkelijkheid opmerkelijk dicht bij elkaar lagen. Ook de geïnterviewden concentreerden zich op details uit het min of meer alledaagse leven, zij het wel bijzondere momenten, maar zeker niet op 'grote' gebeurtenissen, en dat leverde heel emotionele momenten op.

	Yvette Bonner (Sarah), Roderick Williams (Aiden) Videobeeld: Richard Suart (Mr. Walter) (Foto Hans van den Bogaard/DNO-Holland Festival)

In After Life gebeurt ongeveer hetzelfde met fictieve personages en we beleven hoe sommigen daarbij naarstig hun hele leven in hoog tempo aan zich laten voorbijtrekken. Aan de andere kant is er ook een adolescent (een intense vertolking door Margriet van Reisen) die weigert een keuze te maken, en dan opeens blijkt er een parallel aanwezig. Halverwege de opera verschuift de aandacht langzaam naar de ambtenaren op het tussenstation en leren we dat zij overledenen zijn die geen keuze konden maken, en die deze baan vervullen tot zij zelf ook mogen 'doorreizen'. Aiden (mooie rol van de bariton Roderick Williams) ontdekt zijn eigen 'moment' door de confrontatie met een van de nieuwe overledenen, die de echtgenoot blijkt te zijn geweest van de vrouw met wie hij zelf vroeger verloofd was.

Door zijn beslissing blijkt dat ook Sarah bewust weigert een herinnering te kiezen. In hun 'duet' worden we geconfronteerd met haar wanhoop en haar jaloezie, en haar gevoelens voor Aiden, haar partner op het tussenstation, doen haar als karakter boven hem uitstijgen. Ook zij wil haar herinneringen blijven koesteren, maar zij wil ook zelf herinnerd worden. Haar uitbarsting 'I can't bear to be forgotten by any more people' doet Aiden beseffen wat voor hem werkelijk het meest beslissende moment is geweest - en Van der Aa maakt daarvan ouderwets drama op onverwacht hoog niveau!

Vooral door de combinatie met gefilmde interviewflitsen blijft de eerste helft van deze korte opera ietwat fragmentarisch, een effect dat nog versterkt wordt doordat in de muziek het orkest (Asko Ensemble) en geluidsband elkaar afwisselen. Zodra de aandacht zich meer op Aiden gaat concentreren en er meer ouderwetse identificatie mogelijk is, wint After Life echter snel aan kracht. Dat Van der Aa dit effect ook bewust heeft nagestreefd, kan men afleiden uit het feit dat juist Aiden melodischer zanglijnen tot zijn beschikking heeft dan de anderen, die soms angstwekkende intervalreeksen moeten overwinnen. Dat geldt vooral voor Sarah (een ook als personage heel overtuigende Yvette Bonner) en de Chief (een superieur intonerende Claron McFadden).

De instrumentale kant van de partituur is een virtuoos spel met muziek, techniek en vormprincipes waar ik met stijgende bewondering naar heb zitten luisteren, niet in het minst dankzij de strakke hand van dirigent Otto Tausk. Van der Aa ('Double A' zoals hij zich noemt - zie: www.doublea.net ) heeft zich definitief gevestigd als een van de belangrijkste Nederlandse componisten van dit moment. Hulde aan Pierre Audi, die dit talent niet alleen onderkende, maar Van der Aa ook overhaalde zijn nieuwe opera zelf te regisseren en hem bovendien de gelegenheid gaf het Holland Festival 2006 ermee te openen.

Voor details en voorstellingsdata:  www.dno.nl en  www.hollandfestival.nl

NOOT: Door een storing in de satellietverbinding viel er een 'gat' van bijna drie minuten in de rechtstreekse uitzending van de première op Radio 4 - en natuurlijk betrof dat precies de hierboven gesignaleerde scène van Aiden en Sarah...