Sjostakovitsj: Celloconcert nr. 2 op. 129.

Debussy: Vioolsonate - La fille aux cheveux de lin.

Dvorák: Mazurka.

Schubert: Valse caprice nr. 6.

Sibelius: Nocturne.

David Oistrach (viool), Frida Bauer (piano), Moskous Filharmonisch Orkest o.l.v. Kyrill Kondrashin (Sjostakovitsj).

Live-opname:, Grote Zaal van het Moskous conservatorium (Sjostakovitsj: wereldpremière, 1967; recital: 1972).

NTSC 4:3; mono, zwartwit.

VAI 4473 • 2.31' • (2008)

---

De beeldkwaliteit is maar zozo, de beeldstabilisatie laat her en der te wensen over, de camerapositie is uitgesproken statisch, het zicht op het publiek in de zaal is vrijwel afwezig en de opnamen zijn zwartwit. Maar wat doet het er toe! We voelen het in al onze vezels: we zijn getuige van een van de belangrijkste muzikale gebeurtenissen in de jarenz zestig, de eerste uitvoering van het Tweede vioolconcert van Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975) in de Grote Zaal van het conservatorium in Moskou, waar al zoveel belangrijke premières plaatsvonden. De geluidskwaliteit is weliswaar mono, maar een aantrekkelijke frisheid verraadt de hand van de bewerkingstechnici, al moet worden bedacht dat in de jaren zestig en zelfs nog tot diep in de jaren zeventig de opnamekwaliteit in Rusland door de bank genomen behoorlijk te wensen overliet, zeker vergeleken met die in het Westen.

Oistrach was niet een alleen een groot violist, maar had ook als mens een grote statuur. Bescheiden, vriendelijk en respectvol vond hij - hoe moeizaam ook vaak - zijn weg in de bureaucratische krochten van de Sovjet-Unie. Dikwijls letterlijk tegen de verdrukking in bleef hij de muziek in al zijn facetten dienen, speelde hij de sterren van de hemel. Bevlogenheid was een van de kenmerken van zijn spel, al viel dat slechts zelden van zijn houding en gelaatsuitdrukking af te lezen. Ook dat leken twee gescheiden werelden: zijn gloedvolle, door merg en been gaande musiceren en zoals hij daar bijna stoïcijns op het podium stond.

In tegenstelling tot Mstislav Rostropovitsj sprak Oistrach zich nooit negatief uit over het regiem. Hij stond niet op de barricaden, was geen openlijke voorvechter van de mensenrechten. Hij liet zich door de bureacuraten koeioneren en leek dat lijdzaam te aanvaarden. Hij paste niet in het beeld van de dissident, hij hield zich liever afzijdig. Een keer nam hij echter publiekelijk stelling tegen Rostropovitsj, in de Pravda, wat op een geregisseerde aktie wees en waarvoor Oistrach een dag vóór publicatie aan de grote cellist om vergiffenis vroeg. Hij voelde zich op de een of andere manier verplicht aan zijn vaderland, waar hij de kans had gekregen zich als violist te ontwikkelen en zijn landgenoten met zijn spel in verrukking te brengen. Het was het soort dankbaarheid dat bijvoorbeeld Rostropovitsj volkomen vreemd was.

De grote pleitbezorger van onder andere de muziek van Sjostakovitsj (hij verzorgde meerdere premières van diens werk) besefte ter dege dat hij voor de Sovjet-Unie een nuttige rol vervulde. Oistrach had, als belangrijke culturele vertegenwoordiger van het regiem, zijn rol in het Westen te vervullen. Als drager van de Lenin Orde en met de onderscheiding Kunstenaar van het (Russische) Volk op zak, deed hij dat ook trouw. Hij leek zo een willig werktuig, maar toch waren er tijdens zijn buitenlandse tournees altijd wel KGB-medewerkers in zijn omgeving om hem in de gaten te houden. Het merendeel van zijn in het buitenland verdiende geld verdween onverbiddelijk in de zakken van de staat, maar als hij zich het onrecht zou hebben verzet, zouden wij hem - aldus de Russische dirigent Gennadi Rozjdestvenski - niet hebben gehoord.

Het historische belang van Oistrach mag niet worden onderschat. Hij speelde in 1927 Glazoenovs Vioolconcert in Kiev en Odessa, met de componist als dirigent. Hij gaf de premières van de beide vioolsonates van zijn vriend Prokofjev, en van de vioolconcerten van Katsjatoerjan, Miaskovski en Sjostakovitsj. Diens Tweede vioolconcert was bedoeld als geschenk voor Oistrachs zestigste verjaardag.

Het geweldige recital met de pianiste Frida Bauer is in deze context eigenlijk niet meer dan een toegift. Een geweldige dvd, als document humain en in de historische betekenis.