DVD-recensie
De wederwaardigheden van Siddharta
in een choreografie van vlees en bloed
© Maarten Brandt, december 2011
 |
Siddharta (ballet)
Choreografie: Angelin Preljocaj.
Muziek: Bruno Mantovani
Siddharta (Nicholas Le Riche), L’Eveil (Aurélie Dupont) e.v.a. Corps de Ballet de l’Opéra National de Paris en Orchestre de l’Opéra de Paris o.l.v.Susanna Mälkki.
Arthaus Musik 101 557 • 1.40' •
Bovenstaand ballet is het resultaat van een opdracht van de Nationale Parijse Opera. Wie op zoek is naar een new age-achtige en conform de nieuwe spiritualiteit verbeelde versie van de wederwaardigheden van Siddharta, de jonge prins die op zoek was naar verlichting en zich uiteindelijk als de Boeddha zou ontpoppen, moet deze productie beslist overslaan. Want wat hier wordt geboden is eerst en vooral een zeer vrije weergave van de ontwikkeling van de door Nicholas Le Riche gedanste titelheld, waarbij alles wat ook maar bij benadering zweemt naar de traditionele aankleding van dit thema door Angelin Preljocaj met strikte hand is geweerd.
Wat, integendeel, opvalt is juist een uiterst strakke aanpak en ultiem sobere – en niet aan het Verre Oosten herinnerende - decors en costumering. Als gevolg hiervan wordt het gegeven op slag in een universele dimensie verheven en wat meer is: kan iedereen zich op zijn of haar eigen wijze met het verhaal vereenzelvigen. Preljocaj’s concept is namelijk in hoge mate allusief, wat wil zeggen dat er op allerhande niveaus wordt gezinspeeld op de belangrijkste hoogtepunten uit deze historie zonder dat alles tot in het kleinste detail wordt geduid. Met andere woorden, ook zonder dat de naam van Boeddha zou zijn gevallen, blijft dit concept geheel overeind en wel als een sublieme, mythische en tijdloze vertolking van de grote uitdagingen die om het even welke spirituele ontwikkeling vereist: bewustzijn van het transcendente, bereidheid tot het maken van (grote) offers, beproevingen en de zoektocht naar het absolute, om het even hoe men dit laatste ook voor zichzelf zou willen definiëren.
In weerwil van alle spiritualiteit is deze choreografie er een van vlees en bloed, tot uitdrukking komend in stevig aangezette tegenstellingen tussen een verschroeiende dramatiek en een soms naar het erotische neigende intimiteit. Alles, maar dan ook alles is uiteindelijk gericht op het ontwaken dat is belichaamd in de vrouwelijke ‘Eveil’-gestalte, subliem neergezet door Aurélie Dupont. Een van de lessen die men wellicht uit dit geheel zou kunnen destilleren is dat alleen de acceptatie van het vrouwelijke element en de integratie daarvan in het innerlijk van de mens – in zowel de vrouw als de man – kan leiden tot de verbinding met het grote geheel, de kosmos, het goddelijke of hoe men dit ook zou willen noemen. Het gaat dan ook niet te ver Preljocaj’s ballet mede als een aanklacht te zien tegen een maatschappij waarin het rationele en mannelijke element te veel domineert. Alleen al daardoor ligt het accent van deze productie eerder op het puur menselijke dan het religieus/godsdienstige vlak.
De prachtige en vervoerende muziek van Bruno Mantovani (1974) spoort perfect met Preljocajs vertrekpunten. Ook hier enorme contrasten en wel tussen extreem luide episodes - mede in het leven geroepen door het riante aandeel van het slagwerk (trommen!) – en delen van een bijna kamermuziekachtige verstilling waarbij slechts enkele instrumenten in de schijnwerpers staan. Opvallend is soms een retoriek die niet vreemd is aan pop- en aanverwante muziek (elektrische gitaren incluis), zonder dat er ook maar een noot uit die muziek wordt geciteerd; het gaat louter om de gebaren. Mantovani’s stijl combineert expressionistische en postmoderne invloeden op een wijze die gelukkig lichtjaren ver verwijderd is van zoetsappige neoromantiek. Onder Susanna Mälkki speelt het Orkest van de Parijse Opera onafgebroken de sterren van de hemel waardoor er sprake is van één gigantische spanningsboog die nergens ook maar een knik vertoont. En dan te bedenken dat het hier om de vastlegging van de wereldpremière van Siddharta gaat die in 2010 (precieze datagegevens ontbreken in de documentatie) in de Opéra Bastille te Parijs werd vereeuwigd. Tel hierbij op dat de geluidsweergave van niet minder dan demonstratiekwaliteit is en het is duidelijk dat deze uitgave voor zowel ballet- als muziekliefhebbers een absolute must is.